Genetika va evolyutsion

 
 
 
 
 
 
 
 
 
9-rasm.
 
Hayvonlardagi o`zgaruvchanlik: 1 – ikki nuqtali tugmacha qo`ng`iz; 2— 
monaxa: 3— sorning bosh qismi; 4- kiyikning shoxi.
 
Darvin o`zgaruvchanlik sabablarini va uning formalarini tadqiq qilish bilan 
birga, irsiyat muammosi bilan ham shug`ullandi. Uning 
davrida irsiyat hal qilinmagan 
muammolardan biri hisoblanardi. Shu sababli u irsiyat ustida to`xtalib: «Irsiyatni 

---

50 
boshqaradigan qonunlarning ko`pchiligi ma’lum emas» deb ta’kidlagan edi. Irsiyat 
deganda, Darvin ota-ona formalar bilan ularning nasli o`rtasidagi o`xshashlik yoki 
o`ziga o`xshash formalarni vujudga keltirish xossasini tushungan. Irsiyat tufayli 
bo`g`indan-bo`g`inga organizmning faqat tashqi va ichki tuzilishi emas, balki 
fiziologik, bioximiyaviy xossalari ham o`tadi. Darvin ota-onaning xossalari kelgusi 
bo`g`inga qanday o`tishini tushuntirish maqsadida vaqtincha «pangenezis 
gipotezasi» ni ilgari surdi. Bu gipotezaga ko`ra, ko`p hujayrali organizmlarning 
barcha hujayralari mayda-mayda zarrachalar – gemmullalar ajratib turadi va ular 
organizm bo`ylab erkin harakatlanishi, shu jumladan, jinsiy organlarda to`planishi 
mumkin. Jinsiy hujayralardagi gemmullalar bo`lajak organizm rivojlanishida barcha 
belgi-xossalarni belgilab beradi. Boshqacha aytganda, gemmullalar individual 
rivojlanishning moddiy asosi bo`lib xizmat qiladi. Erkin harakat qilib yuradigan 
gemmullalar to`g`risidagi mazkur gipoteza faqat tarixiy ahamiyatga ega bo`lsada, 
Darvinning irsiyat moddiy va diskretdir, degan mulohazasini hozirgi vaqtda barcha 
biologlar e’tirof qiladilar. 
2.Xonakilashtirilgan hayvon, madaniy o`simliklarning xilma- xilligi va kelib