Genetika va evolyutsion

Konstitutsial 
kooperatsiya
noqulay 
sharoitda 
yashab 
qolish 
uchun 
organizmlarning to`planishidan iborat. Organizmlarning to`planishi tufayli vujudga 
kelgan mikroiqlim ayrim organizmlar va ularning guruhi yashab qolishi uchun qulay 
sharoit yaratadi. Konstitutsial kooperatsiya turg`un tashkil topgan yoki vaqtincha 
to`plangan organizmlarda uchraydi. Antarktida pingvinlari havo o`ta sovuq bo`lgan 
vaqtda zich halqasimon guruh hosil qiladi. Halqaning o`rtasida chetidagiga nisbatan 
temperatura bir necha daraja yuqori bo`ladi. Halqa o`rtasida bir oz «isingan» 
pingvinlar so`ng boshqa pingvinlar tomonidan chetga surib chiqariladi. Shu yo`l bilan 
o`ta past temperaturadan saqlanadi. 
Baqalar ham qishli-qirovli kunlarda bir-biriga yopishib, koptoksimon shakl hosil 
qiladi. To`da o`rtasidagi baqalar tanasining temperaturasi chetdagi baqalar hisobiga 
birmuncha ortadi. Shundan so`ng ular chetga siqib chiqariladi, chetdagi baqalar esa 
aksincha, o`rtadan joy oladi. Binobarin, vaqtincha guruhdagi baqalar o`z o`rnini 
o`zgartirishi hisobiga noqulay sharoitda nobud bo`lmaydi. Qum barxanlaridagi 
o`simliklarning popuk ildizlari o`zaro qo`shilib ketishi, ularga beqaror tuproq 
qatlamida saqlanishga imkon beradi. Tur ichidagi har xil reproduktiv, trofik va 
konstitutsial kooperatsiyalar ham kongruensiyaga kiradi. 
Kooperatsiya, kongruensiya xilma-xil shakllari guruhli tabiiy tanlanish natijasida 
saqlanadi. 
Bilimni nazorat qilish uchun savollar va test topshiriqlar. 
 
1.
Nima uchun moslanish, yashovchanlik, raqobatchilik va nasl qoldirish bilan 
aloqador? 
2.
Hayvon organizmlardagi moslanishlarga misol keltiring. 
3.
Tur ichidagi moslanishlarga nimalar kiradi. 
4.
Kriptik rang bilan mimikriya o`rtasida qanday tafovut bor. 
5.
Ikkinchi darajali jinsiy belgilarni izohlab bering. 
6.
Nima sababdan parandalarning erkaklari chiroyli va yoqimli ovozli bo`ladilar? 
7.
Darvin bo`yicha jinsiy tanlanishni qanday xillari bor? 
8.
Tur doirasidagi moslanishlarga nimalar kiradi? 

---

167