Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

11- masala. O’naqay, qo’yko’z, normal ko’radigan qiz, o’naqay, havorang ko’z, daltonik yigitga turmushga chiqib, chapaqay, havorang ko’zli daltonik qiz tug`di. Qo’yko’z, o’naqaylik belgi dominant bo’lib, alleli autosomada joylashib, bir-biri bilan birikmagan. Daltonizm esa, retsessiv belgi bo’lib, uning alleli X jinsiy xromosomaga birikkan bo’lsa, keyingi farzandni chapaqay, daltonik bo’lib tug`ilish imkoniyati bormi? Uning ko’zi qaysi rangda bo’ladi?

12-masala. Gemofiliya geni odamning X xromosomasiga joylashgan bo’lib, jinsga birikkan holda irsiylanadigan retsessiv belgi. Albinizm kaslligi geni autosomalarga joylashgan retsessiv belgi. Xar ikki belgi bo’yicha sog`lom bo’lgan ota-onadan gemofiliya bilan og`rigan albinos o’g`il tug`ildi. Ota-onalarning genotipini ko’sating.

13-masala. Leykodistrofiya autosomada irsiylanadigan retsessiv belgi hisoblanadi. Gemofiliya va daltonizm kasallilari retsessiv bo’lib jinsiy X xromasomaga birikib keladi.

Leykodistrofiya bo’yicha kasal, gemofiliya bo’yicha sog’lom ayol bilan leykodistrofiya bo’yicha sog’ I qon guruhli erkak nikohidan tug’ilgan o’g’il II qon guruhli gemofilik bo’lgan, uning singlisi leykodistrofiya bilan kasallangan va I qon guruhli bo’lib tug’ilgan. 3-o’g’il esa daltonik bo’lgan.

Ota-ona va farzandlarning genotipi va fenotipini aniqlang.

14-masala. Otoskleroz kasalligi autosomada dominant gen bilan ifodalanadi. Ter bezlarining bo’lishi hamda daltonizm bo’yicha sog’lik dominant bo’lib jinsiy X xromasomaga birikkan holda nasldan-naslga o’tadi.

Otoskleroz bilan kasallangan, I qon guruhli, daltonik ayol, otoskleroz bo’yicha sog’, ter bezlari yo’q erkakka turmushga chiqqan. Shu oilada 3 ta farzand duyoga kelgan bo’lib, katta o’g’li otoskleroz bo’yicha sog’lom II qon guruhli, daltonik. 2- farzand qiz bola bo’lib ter bezlari bo’lgan otoskleroz bilan kassallangan, 3- qizi III qon guruhli daltonizm bilan kasallanganter bezi yo’q.

Ota-ona va farzandlar genotipini aniqlang.

Aralash masala

1.Kulrang tana kalta qanotli qiz ko`zli(otasi kulrang tana oq ko`zli) erkak drozafila hosil qiladigan gametalarni aniqlang.(krossingover 10%) A)Ab XD(50%), Ab Y(50%) B)Ab XD(20,75%), Ab Y(20,75%), ab XD(4,25%), ab Y(4,25%) C)Ab XD(83%), Ab Y(17%) D)Ab XD(41,5%), Ab Y(41,5%), ab XD(8,5), ab Y(8,5%)

2. Oshqovoq mevasining og`irligi ikki juft kumulativ polimer genlar ta`sirida irsiylanadi. Agar 2 juft dominat gendan iborat bo`lsa 3kg, agar 2 juft retsissev gendan iborat bo`lsa 1,5kg bo`lsa, A1a1A2a2 va A1a1A2a2 chatishtirilganda olingan mevalarning nechtasi 2250gr og`irlikka ega bo`ladi. A)6 B)8 C)4 D)2
3. Oshqovoq mevasining og`irligi uch juft kumulativ polimer genlar ta`sirida irsiylanadi. Agar 3 juft dominat gendan iborat bo`lsa 6kg, agar 3 juft retsissev gendan iborat bo`lsa 4,2kg bo`lsa, a1a1a2a2a3a3 va a1a1a2a2A3A3 genli qovoq chatishtirilganda hosil bo`ladigan qovoq mevasi og`irligini aniqlang.

A)5200 B)5500 C)4200 D)4500

4. Digomozigota no`xatsimon va gulsimon tojli tovuqlar o`zaro chatishirilgandan olingan F1 duragaylar o`zaro chatishtirilganda olingan no`xatsimon tojli tovuqlarning necha foizi taxliliy chatishtirish natijasida ajralish ro`y bermaydi? A)66,6% B)75% C)25% D)33,3%
5. Barcha belgilari bo`yicha geterazigota kulurang tanali uzun qanotli ko`zi qizil (dominat genlarini faqat otasidan yoki onasidan olgan) erkak drozofila hosil qiladigan gametalar(krossingover 20%

A)AbXD(20%), AbY(20%), aBXD(20%),aBY(20%)

ABXD(5%), ABY(5%), abXD(5%), abY(5%)