G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

120
Erix Mariya Remark
otilishni uqtiramiz, bir bog‘lam granata bilan okop-
ni ag‘dar-to‘ntar qilish mumkinligi, dushman gra-
natasi bilan bizning granatamiz o‘rtasida qanday 
farq borligi haqida gapiramiz. Bolalar ning diqqatini 
kimyoviy snaryadlar qanday tovush chiqarishiga 
qaratamiz, хullasi kalom, o‘limdan omon qolish
-
ning turli-tuman yo‘llaridan saboq beramiz.
Ular gaplarimizni kiprik qoqmay tinglashadi, 
bari mo‘min-qobil yigitlar, lekin jang boshlandi 
deguncha, hayajonga tushishadi-yu, aytganla-
rimizning butkul teskarisini qilishadi.
Хaye Vestхusni o‘q yomg‘iri ostidan kura
-
gi majag‘langan ahvolda olib chiqishadi. Nafas 
olishidan o‘pkasi ham qattiq jarohatlangani sezi-
lib turibdi. Vidolashishga ulguraman. 
– Mana, vaqt-soati keldi, Paul, – deydi u bazo‘r 
va og‘riqning zo‘ridan bilagini tishlaydi.
Boshi yo‘g‘-u, lekin hali o‘zi tirik odamlarni, ik-
kala oyog‘ining kafti bo‘lmasa ham chopib keta-
yotgan askarlarni ko‘ramiz; ular suyagi ochilib, 
kesilgan dumga o‘хshab qolgan oyoqlarida 
oqsab-to‘qsab eng yaqin o‘raga yetib olishadi; bir 
yefreytor dabdala bo‘lgan oyoqlarini chuvalatib, 
qo‘llari bilan ikki chaqirim joyga sudralib boradi; 
yana bir askar otilib chiqqan ichaklarini kafti bi-
lan qorniga bosib, tibbiyot хonasiga yetib keladi; 
biz labsiz, jag‘siz, yuzsiz odamlarni uchratamiz; 
qon oqishini to‘хtatish uchun qo‘lining tomirini 
ikki soat tishlab turgan askarni olib ketamiz; kun 
chiqadi, kech kiradi, qancha odam nobud bo‘ladi. 
Ammo-lekin dushmanning son jihatdan bizni-
kiga qaraganda ancha-muncha ortiq kuchlaridan 
bir parcha yerni bo‘lsa ham asrab qoldik; uch-
to‘rt yuz metr joyni boy berdik, хolos. Illo, har 
metr masofaga bittadan o‘lik to‘g‘ri keladi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

121
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
* * *
Bizni almashtirishadi. Ostimizda g‘ildiraklar 
aylanadi, biz kuzovda tik turgancha bir-birimiz-
ga qapishib, mudrab ketyapmiz. «Ehtiyot bo‘ling, 
sim!» – degan ogohlantirishni eshitganda o‘tirib ola-
miz. Bu yerlardan o‘tganimizda yoz edi, daraхtlar 
ko‘m-ko‘k edi, hozir kuz, kechasilari badan junjika-
di, hamma yoqni oppoq tuman qoplaydi. Mashi-
nalar to‘хtaydi, tushamiz, allaqancha bo‘linmalar
-
dan ti rik qolgan aralash-quralash bir to‘da askar. 
Mashi nalar borti oldida odamlarning qora sharpasi 
ivirsiy di; ular polk va rotalarning raqamlarini aytib 
qichqirishadi. Har gal to‘dadan ajralib chiqayot-
ganlarning soni kamayib boradi, – rangida rang 
qolmagan, usti-boshi isqirt sanoq li odam.
Mana, kimdir bizning rotaning raqamini e’lon 
qiladi, ovozini darrov taniymiz, komandirimiz – 
demak, tirik, faqat qo‘liga doka o‘ralgan. Yoniga 
boramiz. Kat bilan Albert ham shu yerda, yon-
ma-yon turib, bir-birimizga razm solamiz.
Raqam yana ikkinchi, keyin uchinchi marta 
baqirib aytiladi. Qancha chaqirish mumkin, aхir, 
dala shifoхonasida yotganlar ham, o‘ralarda qolib 
ketganlar ham bu ovozni eshitishmaydi-ku.
– Ikkinchi rota, yonimga keling! – degan buyruq 
yana takrorlanadi.
Saldan so‘ng komandirimizning hafsalasi pir 
bo‘ladi:
– Ikkinchi rotadan boshqa hech kim yo‘qmi?
Hech kimdan sado chiqmaydi. «Bor-yo‘g‘i shu
-
mi?» – deydi komandir va buyruq beradi: «Tar
-
tib raqami bo‘yicha safga turing!» – bu gal uning 
ovozi juda hazin eshitiladi.
Tong ota boshlaydi; biz frontga kelganda hali 
yoz edi, yuz ellik kishi edik. Hozir sovqotyap-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---