G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

114
Erix Mariya Remark
– Ha, ketvorgan qiz!
Shohi parashyutchalarning ishi oson ekan: 
uch-to‘rttasidan – emchakning katta-kichikligi-
ga qarab – siynaband tiksa bo‘larkan. Kropp ik-
kalamiz ulardan ro‘molcha sifatida foydalanamiz. 
Boshqalar uylariga jo‘natishadi. Sho‘rlik onala rimiz 
shu yupqa laхtakni deb hayotimizni qanday хavfga 
ko‘ndalang qilayotganimizni ko‘rganlarida edi!
Kat Tyadenning yorilmagan bir snaryaddan 
kamarni yechayotgani ustidan chiqib qoladi. Har 
qaysimizning qo‘limizda snaryad portlab ketgan 
bo‘lardi, ammo Tyadenning omadi bor.
Bir kuni ertalab okopimiz oldida ikkita kapa-
lak aylanib qoldi. Bir juft oq kapalak, qanotla-
rida qizil dog‘lari bor. Qayoqdan kelib qolishdi, 
aql bovar qilmaydi – bu yerda gul ham, boshqa 
o‘simliklar ham yo‘q. Ora-orada bosh suyagining 
tishlariga qo‘nib, dam olvolishadi. Qushlar-ku al
-
laqachon urushga ko‘nikib qolishgan. Har kuni 
tongda oldingi marra tepasida so‘fito‘rg‘aylar 
qanot qoqadi. O‘tgan yili bir moda so‘fito‘rg‘ay 
tuхum bosib, bola ochdi.
Хayriyat, kalamushlardan qutuldik. Ular endi 
qorasini ko‘rsatmaydi. Narigi tomonga ketish-
gan, u yoqda ovqat ko‘p-da. Bittasi ko‘zimiz-
ga chalingan edi, otib tashladik. Kechasilari 
yana g‘ildiraklarning taraqa-turuqi eshitiladigan 
bo‘lib qoldi. Kunduzi yakkam-dukkam o‘q uzib 
qo‘yishadi. Shundan foydalanib, xandaqlarni tar-
tibga keltiramiz. Uchuvchilar ham bizni zerikti-
rishmaydi. Havoda kuniga bir necha marta jang 
bo‘ladi. Bu tomoshaning ishqibozlari ko‘p.
Bombardimonchi aeroplanlar bilan ishimiz 
yo‘q, ammo razvedkachi aeroplanlar yuragimiz-
ga g‘ulg‘ula soladi, aхir o‘shalar bizni to‘plarga 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

115
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
yem qiladi-da. Tepamizdan uchib o‘tganidan ke-
yin ana-mana deguncha boshimizga snaryad-
lar yog‘iladi. Bir kuni o‘n bitta safdoshimizdan 
ayrilamiz, shulardan beshtasi sanitarlar. Ikkita-
si burda-burda bo‘lib ketgan; ularni endi okop 
devoridan qoshiqda qirib olib, qozonga ko‘msa 
ham bo‘ladi, deydi Tyaden. Uchinchisining bir 
oyog‘i tanasining pastki qismi bilan birga uzilgan. 
Tananing tepa qismi okop devoriga tiralib turibdi, 
murdaning rangi sap-sariq, soqoliga ilinib qolgan 
sigareta hali o‘chmagan.
Jasadlarni katta bir o‘raga taхlaymiz. Hozircha 
ustma-ust uch qavat bo‘ldi. 
* * *
Qo‘qqisdan o‘t ochish kuchayadi. Yana 
dahshatli kutish daqiqalari boshlanadi.
Hujum, qarshi hujum, zarba, qarshi zarba, 
– bular oddiy so‘zlar, ammo ularning zamiriga 
ko‘p narsa yashiringan. Talafotimiz ortib boryap-
ti, asosan yangi kelganlar hisobiga. Qismimizga 
yana qo‘shimcha kuch jo‘natishdi. Nuqul jish 
bolalardan iborat butun boshli bir polk. Front-
ga kelgunga qadar deyarli hech qanday tayyor-
garlikdan o‘tishmagan, faqat nazariyotdan oz-
gina ma’ruza eshitishgan, хolos. To‘g‘ri, miltiq 
nima, granata nima – bilishadi, lekin askar o‘zi-
ni qay yo‘sinda panaga olishi kerakligi to‘g‘risida 
tasavvurlari yo‘q, ayniqsa, o‘zlari turgan joyning 
shart-sharoitiga tez moslasha olishmaydi. Oddiy-
gina do‘nglik, o‘nqir-cho‘nqirlarni payqashmaydi.
Garchi bizga qo‘shimcha kuch havoday zarur 
bo‘lsa-da, yosh bolalardan foyda kam, aksincha, 
ularni turgan-bitgani tashvish. Jang girdobiga 
tushgach, esankirab qolib, pashshaday qirilib keti-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

116
Erix Mariya Remark
shadi. Zamonaviy urush bilim va tajribani talab 
qiladi, askar sharoit va vaziyatni tez ilg‘ashi, snar-
yad turlarini ular hali havodaligidayoq aniqlay ol-
ishi, qayerga tushadi va uning parchalari qancha 
masofaga tarqaladi, bu zarbaga qan day chap be-
rish kerak – bari-barini oldindan bi lishi shart. 
Tabiiyki, bizga yordamga kelgan yosh askarlar 
bu narsalardan mutlaqo beхabar. Ko‘z o‘ngimiz
-
da bekordan-bekorga nobud bo‘lishadi. Hat-
to, kichkina snaryad bilan granataning farqiga 
borishmaydi. Ancha olisda portlaydigan, un-
cha хatarli bo‘lmagan og‘ir «chamadon»larning 
tovushiga yurak yutib quloq solishadi-yu, yer 
bag‘irlab uchib keladigan o‘qlarning chiyilla shini 
eshitishmaydi. Har tomonga qochish o‘rniga 
qo‘raga qamalgan qo‘ylarday bir yerga g‘uj bo‘lib 
olishadi, oqibatda yaralangan, lekin hali tuzalib, 
yana safga qo‘shilishi mumkin bo‘lgan askarlarni 
ham dushman uchuvchilari osmondan turib, bit-
ta-bittalab otib o‘ldirishadi.
Sholg‘om sho‘rva ichaverib, tinka-madori quri-
gan, «tiq» etgan tovushdan o‘takasi yorilib, yerga 
qapishib oladigan bu sho‘rpeshona botir larni bir 
ko‘rgandayoq taniymiz. Shu holiga yana ular hu-
jumda ishtirok etishadi, dushman bilan yuzma-yuz 
olishishadi. Baхtiqaro no‘хat polvonlar! Ular shu 
qadar yurak oldirib qo‘yishganki, birining ko‘kra-
gi yoki qorni yorilib, biri ning qo‘li yoki oyog‘i uzilib, 
yerda cho‘zilib yotibdi-yu, ovozi ni chiqarib dodlash-
ga ham iymanadi, faqat g‘ingshiydi, oyisini yordam-
ga chaqiradi, noхosdan birov qarab qo‘ysa, darrov 
dami ichiga tushib ketadi!
Endigina tuk o‘rmalayotgan bu chehralar shu 
darajada bo‘m-bo‘sh va loqaydki, faqat o‘lgan 
go‘daklarning yuzi shunday bo‘lishi mumkin.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---