|
15-Mavzu. Og ‘zaki muloqot va uning xususiyatlari
REJA:
1.Og ‘zaki muloqot haqida tushuncha.
2. Verbal va noverbal muloqot.
3.Yozma muloqot.
4.Muloqot texnikasi.
1.Og'zaki xabarlashuv eng universal, qulay va keng tarqalgan aloqa turidir. Aslida, bu turdagi axborot bir yoki bir nechta axborotni bir kishidan boshqa kishiga boshqacha aytganda, nutq orqali va boshqa tomondan uni to'g'ri qabul qilishni o'z ichiga oladi. Og'zaki muloqot og'zaki va yozma nutqni o'z ichiga oladi, bu tizim til va yozuv yozish tizimida amalga oshiriladi. Ushbu tarmoq, nutq orqali eshitiladigan va eshitish yo'li bilan eshitiladigan har qanday ma'lumot matnli xabar sifatida taqdim etiladi va o'qish orqali tushunarli, og'zaki muloqot turlariga tegishlidir.
Tashqi nutq aloqasi jamiyatda shaxsiy muloqotni nazarda tutadi. Uning maqsadi kunlik aloqalar va yaqin, tanish, begona va butunlay begona odamlar bilan ma'lumot almashishdir. Ushbu shaklda o'zingizni shaxsiylashtirish, maqsadga yo'naltirish, qulaylik, jo'shqinlik va etarlicha muloqot qilish uchun qat'iylik darajasining muhimligi muhimdir.
Tashqi nutq shakllari:
Suhbat - suhbat, og'zaki axborot almashish, fikr va mulohazalar. Ikki yoki undan ortiq odam o'rtasida mavzuni muhokama qilish, bo'shashtiriladigan muhitda suhbat mavzusida o'z munosabatini va xulosalarini erkin ifoda etish imkonini beradi.
Munozara - bir kishiga yoki odam guruhiga bo'lgan haqni isbotlash uchun qarama-qarshi fikrlarni almashishdir.
Monolog - tomoshabinlar yoki tomoshabinlar oldida turli xil chiqishlar, bir kishi nutqni katta tinglovchilar guruhiga aylantirganda, ushbu muloqot usuli ma'ruzalar shaklida o'qitishda, shuningdek turli uchrashuvlarda nutq so'zlashda keng qo'llaniladi.
2. Verbal kommunikatsiya (nutq orqali) va noverbal (nutq bilan bog`liq bo`lmaydigan belgilar orqali) kommunikatsiyadir. Verbal kommunikatsiyada inson nutqi belgilar tizimi sifatida qo`llaniladi.
Og'zaki bo'lmagan muloqot - bu muloqot, so'zlarning yordamisiz ma'lumot almashish. Bular imo-ishoralar, yuz ifodalari, turli xil signalizatsiya va ishora tizimlari. Qarsaklar ham salomlashish yoki minnatdorchilik ishorasidir. Bir-ikki qarsak chalish diqqatni jalb qilishning bir usuli. Uchuvchilar yoki tankerlar, dvigatelni o'chirish yoki to'xtatish buyrug'ini berish zarur bo'lganda, qo'llarini ko'kragida kesishadi; bu degani: dvigatelni to'xtating yoki o'chiring. Dvigatelni ishga tushirish zarur bo'lganda, oldingi tank qo'mondoni qo'lini boshiga aylantiradi va oxirgi imo-ishorani oldinga qo'yadi. Buning ma'nosi: orqa suv, oldinga. Razvedka komandiri, to'xtash va jim turish buyrug'ini berish kerak bo'lganda, barmoqlarini oldinga bosgan holda mushtini uning ustiga tashlaydi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, bu imo-ishoralarning barchasi odamlar biron bir sababga ko'ra oddiy tilda xabarni etkaza olmaydigan holatlarda qo'llaniladi. Eng keng tarqalganlari rozilik, tushunish, rad etishni ifodalovchi bosh chayqash, bosh silkitish, qimirlatishdir. Semantik jihatdan elka imo-ishoralariga o'xshash. Misol uchun, bir kishi yelka qisib qo'yishi mumkin - hayron bo'lishi yoki: "Bilmayman" deyishi mumkin.
2. Mimika - mimikadan foydalanish usuli. Inson yuz mushaklarining eng nozik harakatlarini ajrata oladi va izohlaydi. Yuz tafsilotlarining pozitsiyasi yoki harakati ramziy funktsiyalarni bajaradi: qoshlar hayratda, g'azabda, qo'rquvda yoki salomlashishda ko'tarilishi mumkin. Hatto Aristotel ham yuzni o'qish - fiziognomiya bilan shug'ullangan. Tana tomonidan uzatiladigan belgilar birinchi uchrashuvda, shaxsning, xarakterning har qanday jihatlari hali namoyon bo'lishga ulgurmagan paytda juda muhimdir. Shunday qilib, ish intervyusida qiziqishni ko'rsatish uchun stulda o'tirmaslik, suhbatdoshning ko'ziga qarash, lekin juda qat'iy emas, to'g'ri o'tirish tavsiya etiladi.
Adabiyotlar:
1. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya. Darslik.-T.: «Fan va texnologiya», 2012.
2. G’oziev E., Mamedov K. Kasbiy psixologiya -T.: TDAU – 2008.
3. N. Erkaboyeva. O ‘zbek tilidan ma’ruzalar to ‘plami. T. 2019.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollarni to ‘g ‘ri javobini toping.
1. Verbal muloqot
|
1.muloqotning tarkibiy qismlari
|
2. Mimika, imo-ishora muloqoti
|
2. noverbal muloqot
|
3. Kommunikatsiya
|
3.muloqot texnikasi
|
4. Muloqot-
|
4. bog ‘layman,muloqot qilaman
|
5.Nutq bilan bog ‘liq bo ‘lmaydigan belgilar
|
5.muloqot vositalari
|
6. Nutq, til, gap, so ‘z-
|
6.axborot almashinuvi
|
7.Muloqot madaniyati, hissiy holat-
|
7. nutq orqali muloqot
|
8. San’at va mahorat-
|
8.noverbal muloqot
|
To ‘g ‘ri javob:
1-7
2-2
3-4
4-6
5-8
6-5
7-1
8-3
Do'stlaringiz bilan baham: |
