G’alaba ko’ship qoniwlar

Tema : XI-XV a’sirlerde Evropa xaliqlari ma’deniyati
Orta a’sir adamlarinin’ du’nya haqqindag’i tu’sinikleri din m baylanisli bolg’an. 40 jastan son’ adamlar g’arri esaplang’an. Krest atlanislari evropalilar ushin du’nyag’a esik ashti.Sayaxatshilar uzaq mamleketlerden u’rip a’deti,ma’deniyati haqqinda mag’liwmatlar a’kele basladi.Usinday adamlardan biri Veneciyalı Marko Polo óziniń “Marko Polo kitabi” nda Uzaq Shig’is ha’m Qitayda 1271-1295 jj ko’rgenlerin su’wretleydi.
Batis Evropa ma’deniyati XII-XIII a’ rawajlana basladi.1) Qalalardin’, 2) Sawda ha’m 3) O’nermentshiliktin’ rawajlaniwi, 4) Vizantiya ha’m Arab ma’deniyatlari m tanisiw – evropalilar du’nya qarasin,bilim da’rejesin ken’eyttirdi.
En’ birinshi universitetler XII a’ Parij ha’m Bolonyada payda boldi. En’ u’lken universitet Fransuz korolinin’ u’y ruwxaniyi Rober de Sarbonn tiykar salg’an Parij universiteti edi.XIII-XV a’ Evropanin’ barliq mamleketleri o’z universitetine iye boldi.
Da’slepki universitetler (latinsha-jiyin,uliwmaliq) XII-XIII a’ Italiyada Neapol,Bolonya, Ispaniyada Seviliya,Valensiya, Fransiyada Parij,Tuluza, Angliyada Oksford,Kembridj payda boldi.
Universitetti oqitiwshilar – magistrlar basqarg’an. Universitet jergilikli hu’kmdarlarg’a boysinbag’an. Parijde 30 min’ shkolyar (student) jiynalg’an.Fakultetlerdi dekan basqarg’an.Universitetti rektor yamasa ha’kimyat tayinlag’an kansler basqarg’an. A’wmeti kelgen studentler ha’zirgi jataqxanalarg’a usaytin kollegiyalarda jaylasatin edi. En’ a’yyemgi Parij kollegiyalarinan biri – Sarbon bolip keyinirek onin’ ati pu’tkil universitetke o’tti. Angliya ha’m Franciyada kollegiyalar jan’a oqiw orni – kollejlerge tiykar boladi. Parij universitetinde 4 fakultet bolg’an. Evropa ilim du’nyasinda dintaniw,meditsina ha’m huqiqtaniw pa’nleri boyinsha doktorlar en’ abirayli adamlar esaplang’an.
Kitaplardi XII á monaxlar emes, arnawli ustaxanalarda ónermentler tayarlay baslawi m olar arzanlasa basladi. XIV á Italiyada qaǵazdan keń paydalaniw kitap islep shiǵariwdi jáne de keńeytti. 1445-j nemis injeneri Iogann Gutenberg kitap basip shiǵaratin stanogti oylap tabıwı kitaptı ǵalabalıq túrde tarqalıwına alıp keldi.