ГАжиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти ректори Б

BOLALAR FOLKLORI
Bolalar folklori- bu yosh bolalarni Vatanni sevadigan, unga sidqidildan xizmat qiladigan , mehribon va komil inson bo’lib ulg’ayishida zarur bo’lgan qo’shiq va asarlar to’plami. Bu asarlar asosan bolalar va kattalar tomonidan yaratiladi.Bu asarlarga ertak, topishmoq, tez aytish va bolalarning o’yin qo’shiqlari kiradi.
Bolalar o’yin qo’shiqlari quyidagilar kiradi: “Laylak keldi”, “Oq terakmi, ko’k terak”, “Oqtov-Qoratov”, “Chittigul”.

LAYLAK KELDI

-Laylak keldi,

-Tuxum qo’ydi.
-Soni nechta?
-Ayting tezda,
-5 ta.
-Bir,
-Ikki,
-Uch,
-To’rt,
-Besh.
ChITTI GUL

Chitti gul-o, chittigul,

Hay-yu chittigul,
Chitti gulga gul bosay,
Bir yonini yonbosay,
Hay-yu chittigul,
Qo’ling qo’lqopda bo’lsin,
Beling belbog’da bo’lsin.
Hay-yu chittigul,
Hay-yu chittigul.
Dukur-dukur ot keldi,
Chiqib qarang kim keldi.
Aravada un keldi,
Childirmada gul keldi.
Gul yaxshi, gul yaxshi,
Gulning bahosi yaxshi.
O’rtadan chiqqan qizning,
Haydar kokili yaxshi.


QIZLAR BAZMI BILAN BOG‘LIQ URF-ODAT VA DASTURLAR

Qizlar bazmi - bu nikoh to’ydan oldin qiz tarafda o’tkaziladigan urf-odatlardan biri hisoblanadi. Bizning hududda qiz uzatish paytidagi yor-yor nikoh to’yi kuni amalga oshiriliadi, ya’ni qiz tarafga kuyov tarafdan qarindosh yoki qo’shnilaridan yoshi ulug’ bitta erkak va bitta ayol kelinni olib kelish uchun borishadi. Ayol o’zi bilan birga bir laganga dasturxon qilib uning ichiga non, shirinlik va bitta ko’ylaklik mato olib boradi va shu bilan birga maxsi kovush, ko’zgu va taroq ham olib boradi.Ko’zgu yangi, do’kondan sotib olingan va unga hali hech kim boqmagan bo’lishi kerak. Bularni olib borishdan maqsad bo’lajak kelin ko’zguga boqib, sochini tarashi kerak. Maxsi kovushni esa qizni yangalari kiydirishadi. Qiz esa iloji boricha maxsi kovushni kiymaslikka harakat qiladi, lekin baribir yangalar amallab maxsi kovushni qizni oyog’iga kiydirishadi. Shu yerning o’zida yoshi ulug’ momo tarafidan yor-yor aytiladi. Bo’lajak kelin rosa yig’laydi. U yig’lagan paytda ota-onasidan qaysi birini ko’proq yaxshi ko’rsa, ulardan bittasini aytib yig’laydi. Qiz ota-onasi bilan xayrlashadi.Yangalar qizning ikki qo’lidan tortib, uni mashinaga o’tirg’izish uchun harakat qilishadi.Qiz ham shu vaqtda uyi bilan qanchalar xayrlashgisi kelmayotganini bildirib o’tadi: qiz ketmaslikka harakat qilib oyog’ini tirab oladi, lekin ikkita yanga bitta qizni tortishgandan keyin qizning kuchi yetmaydi. Shunday qilib qiz ham o’z uyi bilan xayrlashadi. Bu qiz uzatishdagi urf-odatlardan biri hisoblanadi.

Qizlar bazmi bizning hududda “qizchaqiriq” deb nomlanadi.Qizlar bazmidan bir kun oldin qizning uyida mahallaning oqsoqollari, masjidning imom xatibi, qarindoshlar va qo’shnilar ishtirokida Qur’on o’qitiladi. Ular uchun dasturxon yoziladi. Kelin va kuyov uchun duolar o’qiladi. Qizlar bazmi avvallari qizning uyida palatkada bo’lib o’tar edi. Hozirda zamon rivojlanib borayotgan vaqtda to’yxonalarda o’tkaziladi. Qiz taraf nikoh to’yidan bir kun oldin to’yxonada noz-ne’matlarga to’la dasturxon yoziladi, xonanda va sozandalar yaxshi kuy-qo’shiqlardan aytishadi. To’yxonaga qizning yaqin dugonalari , qarindoshlari, qo’ni-qo’shnilari taklif etiladi. Quda tarafdan ham yigitning qarindoshlari tashrif buyurishadi. Kelinning tug’ishgan singlisi yoki opasi, agar tug’ishgan singlisi yoki opasi bo’lmasa qarindosh opa-singillari chiqib kelin uchun sovg’a:bo’yinga taqadigan tilla zanjir va tilla uzuklarini sovg’a qilishadi. Keyin bazm oxirida qizning yaqinlari va qarindoshlari unga oq fotiha beradilar.