ГАжиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти ректори Б

NIKOH TO‘YI BILAN BOG‘LIQ URF-ODAT VA DASTURLAR
Nikoh to’yi-bu ota-onaning necha yildan beri niyat qilib kutgan urf-odatlarimizdan biri hisoblanadi. Birinchi marta sovchilikka o’g’il bolaning otasi va yana bitta erkak qarindoshi borishadi. Bu marosim bizda “shira tashash” deb ham aytiladi, ya’ni ular o’zlari bilan birga oq matoga shirinliklar o’rab olib borishadi. Agar qiz taraf “shira”ni olib qolsa, rozimiz degan ma’noni bildiradi. Agar qaytarib berib yuborishsa, noroziligini bildiradi. Shunday qilib qiz taraf “shira”ni olib qolib, rozilik bildirishadi. Shundan keyin eshikochar marosimi bo’ladi. Marosimga bo’lajak kuyobning ota-onasi va yaqin qarindoshlari non, patir, shirinlik va bo’lajak kelinning oila a’zolariga sovg’a-salomlar olib borishadi.Undan keyin “fotiha to’y” deb ataladigan marosim o’tkaziladi. Bu marosimga asosan kuyov tarafdan kuyovning yaqin qarindoshlarining har biri bitta tog’oradan “qirmish” olib kelishadi. Shu kuni qizga qalin puli ham solinadi va to’y kunini belgilashadi. Qizlar bazmidan bir kun oldin kuyov tarafda “kengash” marosimi o’tkaziladi. Bu marosimga kuyov bolaning qarindoshlari va qo’shnilari tashrif buyurib, to’yni qanday o’tkazish maqsadida haqida maslahatlashishadi. “Kengash” marosimidan bir kun oldin kuyov tarafda “siynoq” marosimi qarindoshlar va qo’shnilar ishtirokida o’tkaziladi. To’yga yaqin kuyov tarafdan kelin-kuyovga burundiq ota va burundiq ena tayinlanadi. Ular uchun kelin va kuyov tutingan farzandlari hisoblanadi. Kelinni uyidan yor-yor bilan olib kelgandan keyin, kelinni mashinadan tushirib olish marosimi bo’lib o’tadi. Kelinni tushirmasdan oldin uning qo’liga chaqaloq beradi. Bunda kelin uni yig’latishi kerak bo’ladi. “Farzandlari ko’p bo’lsin” degan maqsadda beriladi. Shundan keyin kelin chimildiqqa o’ralib burundiq ena tomonidan oyog’i ostiga gilam to’shalib, tushirib olinadi. Endi kelin salom boshlanadi. Qadimda bor bo’lgan, lekin hozir bizning hududda yo’qolib ketgan urf-odatlardan biri bu “kuyov suzilishi”dir. Bunda kuyov bolaning beliga oq mato bog’lanadi. Ushbu bog’langan oq matoni yangalar yechishi kerak bo’ladi. Yangalar matoni yechgandan keyin kuyov bola yangalarga sovg’a (ko’rimlik) beradi.
Kuyov jo’ralar va kelin yangasi o’rtasida nikoh to’yi tugagandan keyin “choy ichishma” udumi o’tkaziladi. Kelinning yangalari kuyov jo’ralarning qo’lini yuvdiradi va kelin kuyov jo’ralarning har biriga sochiq beradi. Keyin kelin kuyov jo’ralarining har biriga egilib choy uzatadi.Shildir-shildir qamishg’a sirg’am tushti yar-yar,