G. Zimmelning pul falsafasi eng yaxlit tadqiqot bo'lib, unda pul jamiyat hayotini ratsionalizatsiya qilish vositasi va uning madaniyatini belgilovchi omil sifatida talqin etiladi Pul ijtimoiy-iqtisodiy hayot hod

G. Zimmelning pul falsafasi eng yaxlit tadqiqot bo'lib, unda pul jamiyat hayotini ratsionalizatsiya qilish vositasi va uning madaniyatini belgilovchi omil sifatida talqin etiladi. . Pul ijtimoiy-iqtisodiy hayot hodisasi sifatida hozirgi davr faylasuflari va sotsiologlarining diqqat-e’tiboriga aylanib bormoqda. Bu kapitalizmning rivojlanishi bilan bog'liq bo'lib, unda tovar-pul munosabatlari nafaqat iqtisodiy, balki konseptual ma'noga ham ega bo'la boshlaydi. Kapital bu jamiyatning hukmron dunyoqarashining qadriyatiga, yangi elita mafkurasi kvintessensiyasiga aylanadi. Pul muammosini o'rganishga K.Marks, M.Veber, T.Parsons kabi mualliflar katta hissa qo'shdilar. . Pulning eng mukammal falsafasi nemis mutafakkiri Georg Simmel (1858 – 1918) tomonidan xuddi shu nomdagi (1900) asarida yaratilgan [4]. G. Simmelning “Pul falsafasi” V. Sombartning “Zamonaviy kapitalizm”, M. Veberning “Protestant axloqi va ruhi” asarlaridan oldingi “kapitalizm ruhi” tahliliga bagʻishlangan birinchi fundamental asar boʻldi. Kapitalizm” va boshqalar. Shuni ta'kidlash kerakki, ma'naviy qadriyatlarni kapitalistik sivilizatsiyaning texnokratik va iste'molchi asoslari bilan siqib chiqarish muammosi 19-21-asrlarning ko'plab madaniyatshunoslari va faylasuflarining diqqat markazida bo'lgan, masalan, F. Nitsshe, A. Shopengauer, G. Markuze, E. Fromm va boshqalar. Ularning yangi davr voqeliklariga nisbatan bildirgan tanqidlari, umuman, G‘arb xristian madaniyatiga xos bo‘lgan pulni ma’naviyat yo‘qligi ramzi sifatida talqin qilish bilan yangradi. Darhaqiqat, nasroniylikda an'anaviy ravishda boylikning pul shakliga ishonchsizlik, sudxo'rlik operatsiyalariga salbiy munosabat va boshqalar mavjud. Bu qoidalarning ba'zilari boshqa dinlarga, masalan, islomga ham xosdir, lekin u erda ular e'tirof etilishi bilan yumshatiladi. pul almashinuvining alohida ahamiyati, tijorat operatsiyalarining adolatliligini ta'minlash. G. Simmelning pul falsafasi tanqidiy ohangga ega va bu jihatdan u Gʻarb anʼanalarini buzmagan. . Mutafakkir kapitalistik boshqaruv tizimining madaniy sohadagi salbiy oqibatlari tahlilini taqdim etdi. G. Simmel fikricha, pul ijtimoiy-madaniy jarayonlarni belgilaydi. Agar M.Veber ijtimoiy qadriyatlar pulga bo‘lgan munosabatga ta’sir qiladi deb hisoblagan bo‘lsa, G.Zimmel jamiyatning o‘zi va uning madaniyatini pul hukmronligi mahsuli deb hisoblagan. Tarix unga ratsionalizatsiyani kuchaytirish jarayoni sifatida taqdim etildi. Aql-idrok va pul, uning nuqtai nazari bo'yicha, kapitalistik davrning xarakterli belgilaridir. Ijtimoiy hayotning intellektuallashuvi va pul iqtisodiyotining rivojlanishi natijasi erkinlikning individuallashuvi va kengayishi jarayoni bo'ldi. . Pul insonni ozod qiladi, uni ko'proq harakatchan qiladi, yangi narsalarni qabul qiladi va shu bilan birga uni an'analardan uzoqlashtiradi. G. Simmel yozgan edi: «Pul harakatni ta'minlovchi vositadan boshqa narsa emas, unda harakatda bo'lmagan boshqa narsa butunlay bekor qilinadi. Ular, boshqacha aytganda, actus purus; ular har qanday o'rnatilgan ma'nodan doimiy ravishda o'zini-o'zi begonalashtirishda yashaydilar va shu bilan mavjud bo'lgan barcha narsaning qarama-qarshi tomonini va bevosita inkorini tashkil qiladilar. 517]. Pul o'z vazifalarini (qiymat o'lchovi, muomala vositalari, jamg'arish, to'lov) bajarib, ijtimoiy hayotga nafaqat tartibni, balki o'ziga xos tartibsizlikni ham keltirib chiqaradi, chunki ular har qanday narsani sotish va sotib olishga qodir va shu bilan chegaralarni buzadi. moddiy va ma'naviy o'rtasida. G. Simmel ta'kidlaganidek, «Pul tarixiy dunyo instituti sifatida ob'ektlarning xatti-harakatlarini ramziy qiladi va ular bilan o'zi o'rtasida alohida munosabat o'rnatadi. . Jamiyat hayotida pul munosabatlari qanchalik hukmron bo‘lsa, borliqning relyativistik tabiati ongli hayotda shunchalik o‘z ifodasini topadi, chunki pul iqtisodiy ne’matlarning gavdalangan nisbiyligining maxsus shaklidan boshqa narsa emas, bu uning qiymatini ko‘rsatadi [4, b. 518]. Shunday qilib, pul odamlar munosabatlariga "narsalarning qiymat munosabatlari" ning kirib borishiga yordam beradi. Pul masalalarida hamma odamlar tengdir, lekin ularning hech biri puldan farqli o'laroq, qiymatga ega emasligi sababli. Pul shunchaki vositadir, lekin u maqsadga aylanishi, o'z-o'zidan katta qiymatga ega bo'lishi mumkin.

Simmel [Elektron resurs] / Gromov I. A., Matskevich A. Yu., Semyonov V. A. // G'arb nazariy sotsiologiyasi. – Kirish rejimi: http://society.polbu.ru/gromov_sociology/ch16_all.html. 2. Zimmel G. Qiymat va pul [Elektron resurs] / Zimmel G. // Pul falsafasi. – Kirish tartibi: http://www.srinest.com/book_897_chapter_13_Georg_Zimmel_FILOSOFIJA_DENEG.html. 3. Kortunov V. V. Pul falsafasi [Elektron resurs] / Kortunov V. V. - Kirish rejimi: http://artevik.narod.ru/society/phyl_money/oglav.html. 4. Simmel G. Pul falsafasi [Elektron resurs] / Simmel G. –

"Pul falsafasi" kitobida bir qancha muammolar tahlil qilingan - bular qiymat, ayirboshlash, pul va pul madaniyati muammolari. Tadqiqot Simmel metodologiyasi nuqtai nazaridan iqtisodiy hodisalarni sotsiologik tavsiflashda markaziy o‘rinni egallagan “qiymat” kategoriyasini tahlil qilishdan boshlanadi. Inson uchun ikkita alohida, bir-biridan kamaymaydigan dunyo bor - bu borliq dunyosi va qadriyatlar dunyosi. Inson ongi qadriyatlar tartibining mustaqil va real dunyoni to'ldiruvchi sifatida mavjud bo'lishiga imkon beradi.
Qadriyat dunyosi sub'ekt o'zining "men"ini ajratib, sub'ekt-ob'ekt munosabatlari paydo bo'lgan paytdan boshlab mumkin bo'ladi va rivojlanadi. Inson ongi ob'ektlar haqida fikrlash jarayonining o'zidan mustaqil fikrlash qobiliyatiga ega, shuning uchun agar baholash psixologik jarayon bo'lsa, unda baholashning o'zi voqelik olamidan mustaqildir. Qiymat - bu sub'ektga xos bo'lgan ob'ekt haqida hukm.
Iqtisodiy qiymat ob'ektlar to'plami mavjud bo'lganda paydo bo'ladi va ulardan faqat bittasi ehtiyojni qondiradi, ya'ni. ob'ektlar farqlanadi va ulardan biriga alohida ahamiyat beriladi.

Ценностный мир становится возможным и получает развитие с момента вы¬деления субъектом своего «я» и возникновения субъектно-объектных отношений. Сознание человека имеет спо-собность мыс¬лить о предметах как независимых от самого процесса мышления, поэтому если оценка – психологический процесс, то само оценивание независимо от мира реальности. Ценность – это суждение об объекте, внутренне присущее субъекту.

Экономическая ценность возникает тогда, когда есть набор объектов, и только один из них удовлетворяет потребность, т.е. объекты становяться диффиринцированны-ми и одному из них приписывается особая значимость.
https://www.google.com/search?q=translate+eng+uzb&oq=&aqs=chrome.2.35i39i362l5j46i39i199i362i465j35i39i362l2.1311062809j0j15&sourceid=chrome&ie=UTF-8

https://socna5.at.ua/publ/1-1-0-48