G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

atsiklik
– spiral va 
gemitsiklik
(yarim doira) gullar deb ataladi. Gulqо‘rg‘on qismlari 
(kosacha va tojlari) halqasimon (doira) changchi va urug‘chilari 
spiralsimon yoki yarim doira shaklida joylashgan gullar 
gemitsiklik
gullar deb ataladi (126-rasm). Bunday gullarni ayiqtovondoshlarda 
kо‘rish mumkin.
243

---

 
Siklik
(yunon. siklos – aylana) gullarda masalan, na’matakda 
kosachalar spiral (navbatlashib), gulning qolgan qismlari aylana 
shaklida о‘rnashadi. Siklik gullarda har bir aylana ma’lum bir qoida 
asosida gallanadi. Agar changchilar ikki aylanadan iborat bо‘lsa, u 
vaqtda tashqi aylana kosachalarga, ichki aylana gultojlarga nisbatan 
qarshi emas, balki ularning oralig‘idan joy oladi. Ba’zi о‘simliklarda 
gul о‘rni androtsey bilan genitsey orasida о‘sib, ularni tutib turuvchi 
ginofor 
(yunon. gins – urg‘ochi, foros – tutqich, ustuncha) poyacha 
hosil qiladi (127-rasm, 3, 2). Agar gul о‘rni gulqо‘rg‘on bilan 
androtsey о‘rtasidan о‘sgan bо‘lsa, changchi bilan urug‘chi 
androginofor
(yunon. andros – erkak) deb ataladi (127-rasm). 
126-rasm.
Atsiklik (1), gemitsiklik (2) va siklik (3-6)
gullarining diagrammasi:
3 - 5 aktinomorf gul, 6 – zigomorf gul
244

---

Gulning diagrammalari (yunon. diagramma – tasvirlash, aniqlash) 
uni grafik shaklda ifodalashdan iboratdir. Shuning uchun ham 
diagramma, formulaga nisbatan ancha aniq qо‘rgazmali qurol 
hisoblanadi. Qoplag‘ich barg esa pastda kо‘rsatiladi (128-rasm). 
Kosachabarglar burchakli qavs, tojbarglar yumaloq qavs bilan 
belgilanadi. Changchilar ochilmagan changdondan о‘tgan kо‘ndalang 
kesim orqali yumaloq shaklda kо‘rsatiladi (128-rasm, 5). Bulardan 
tashqari diagrammada organlarning birikkanligi, nektarlar gul ostidagi 
yalpoq gardish kо‘rsatiladi.