G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

 
34 – rasm. О‘simliklarining vegetativ va generativ organlarida
sxizogen (a-g) va lizigen (d, e) ajratma kanallari. 
а 
b 
d 
g 
v 
e 
77

---

9-§ Mexanik tо‘qima 
Mexanik tо‘qimalar о‘simliklarning vegetativ va generativ 
organlariga (novda, barg, poya, ildiz) mustahkamlik beruvchi 
hujayralar yig‘indisidan tashkil topgan. Bu tо‘qimalar organlarni 
shamol, qor va shu singari boshqa tashqi omil ta’sirlaridan saqlaydi. 
Mexanik tо‘qima hujayralarining mustahkam bо‘lishiga asosiy sabab 
shuki, ular har xil darajada qalinlashgan hujayra pо‘stlariga ega. Eng 
yosh va о‘suvchi organlarda mexanik tо‘qima bо‘lmaydi, chunki bu 
tirik hujayralarda turgor bosimi kuchli, hujayra pо‘sti qayishqoq va 
egiluvchan bо‘ladi. Organlarning taraqqiy etishi, takomillashishi 
tufayli mexanik tо‘qimalar rivojlanadi. 
Birhujayrali va kо‘phujayrali suvо‘tlarning hujayrasi doimo turgor 
holatda bо‘lib, pо‘sti egiluvchan, qayishqoq tananing doimiy shaklini 
saqlab, tashqi skelet vazifasini bajaradi. Ammo, kuruqlikda yashashga 
moslashgan о‘simliklar uchun bunday tayanch kamlik qiladi. Shuning 
uchun ham suvdan chiqib kuruqlikka moslashgan dastlabki 
о‘simliklarda anchagina qalinlashgan pо‘stli hujayralardan tashkil 
topgan maxsus tо‘qima – mexanik tо‘qima vujudga kelgan va 
takomillashib borgan. Bunday tо‘qima hujayralari о‘lgandan keyin 
ham о‘simlik organlariga tayanch berish vazifasini bajaradi. 
Mustahkamlik beruvchi tо‘qimalar, о‘z vazifasini boshqa 
tо‘qimalar bilan birgalikda bajaradi va ularning oralig‘ida armatura 
(lot. armatura – jihozlash) hosil qiladi. Shuning uchun ham mexanik 
tо‘qima ba’zi adabiyotlarda armatura tizimsining tо‘qimalari deb 
ataladi. Ularkollenxima va skelerenxima tо‘qimalaridir.