G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

15-rasm. О‘simlik hujayrasining ontogenezi: 
1 – hujayraning bo’linishi, 2 – hujayraning о‘sish fazasi,
3 – hujayraning differensiatsiya. 
 
1 
2 
3 
49

---

II BOB. YUKSAK O‘SIMLIKLARNING TO‘QIMALARI 
 
5-§ To‘qimalar haqida tushuncha va ularning klassifikatsiyasi 
О‘simlikning tuzilishi bir necha million yillar davomida 
murakkablashib borgan. Evolyutsion jarayonida yangi tо‘qimalar 
kelib chiqqan va ularning tarkibiga kiruvchi hujayralarning xillari va 
soni ham ortib borgan. О‘simlik tanasining tо‘qimalariga ajralishi 
kо‘p hujayrali yuksak zsimliklar uchun xosdir. Tuban о‘simliklarning 
qattasini bir xil tuzilishli va ma’lum bir vazifani bajaradigan 
hujayralardan tashkil topadi. Masalan, bakteriyalar va ba’zi bir 
suvо‘tlari bitta hujayradan iborat, ammo takomillashgan qо‘ng‘ir 
suvо‘tlarda hujayralar turi о‘ntaga boradi. Moxlarda ularning xillari – 
20, paporotniklarda – 40, gulli о‘simliklarda esa 80 ga yaqin. Har 
qanday hujayra turi bajaradigan vazifasiga mos ravishda tuzilgandir. 
Shunday qilib, tо‘qima dab, kelib chiqishi, tuzilishi va bajaradigan 
vazifasiga kо‘ra о‘xshasha hujayralarning (qonuniy ravishda 
taxrarlanib turuvchi) barqaror guruhiga aytiladi. 
О‘simlikning barcha organlaridagi tо‘qimalarni hujayrasining 
shaklida kо‘ra parenxima va prozenxima guruhlarga ajratadi. 
Keyinchalik о‘simlik tо‘qimalarini tasniflashda olimlar turlicha yо‘l 
tutdilar 1886-yil Y.Saks о‘simlik tо‘qimalarining bajaradigan 
vazifalariga qarab, ya’ni birinchi fiziologik tasfini taklif etadi. U 
qoplovchi, о‘tkazuvchi va asosiy tо‘qimalarni ajratadi. Hozirgi vaqtda 
keng tarqalgan о‘simlik tо‘qimalari tasnifi, ularning tarixiy 
rivojlanishi, kelib chiqishi, hujayralarning tuzilishi va bajaradigan 
vazifalarini hisobga olgan holda anatomo–fiziologik klassifikasiyalar 
hisoblanadi.