G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
 
9.8-rasm.Reykalarni qimirlatish holati  

---

143 
9.3. Nivelirlarni tekshirish 
Odatda, nivelirlar zavodda ma`lum mexanik-texnologik, optik va geometrik 
talablarga javob beradigan qilib ishlab chiqariladi. Lekin eskirish, mexanik 
shikastlanish va boshqa sabablar natijasida asbob ba`zi talablarga mos bo’lmay 
qolishi mumkin. Shuning uchun ish boshlashdan oldin va ish davomida vaqt-vaqti 
bilan nivelirni tekshirish kerak. 
Texnikaviy nivelirlarni tekshirish tartibi bilan 
qisqacha tanishib chiqaylik.Quyma texnikaviy nivelirlar quyidagi shartlarga 
mos bo’lishi kerak: 
1.Nivelir qarash trubasining vizir o’qi silindrik adilak o’qiga parallel bo’lishi lozim 
(9.9-rasm). Bu shartni tekshirib ko’rish uchun bir-biridan taxminan 50 m masofada 
joylashgan ikkita nuqta tanlanadi va 
bu 
nuqtalarning 
nisbiy 
balandliklaridagi 
farq 
oldinga 
nivelirlash 
va 
o’rtadan turib 
nivelirlash usullarida aniqlanadi. 
Agar ikki marta o’lchangan nisbiy 
balandliklar bir-biriga teng bo’lsa, 
shart bajarilgan hisoblanadi. Nisbiy 
balandliklar farqi 4 mm dan ortiq 
bo’lsa, nivelir tuzatilishi kerak. 
Buning uchun ikkinchi nuqtaga 
o’rnatilgan reykadan to’g’ri sanoq (b
1
=i-h
1
) formula asosida hisoblab chizqariladi. 
So’ngra iplar to’ri nivelirning to’g’rilash vintlari yordamida surilib yuqoridagi 
sanoqqa keltiriladi. (N-3) nivelirida to’g’rilash vintlari bo’lmaganligi sababli adilak 
sozlash vintlari yordamida sozlanadi. Buning uchun trubaning, vizir o’qi elevatsion 
vint yordamida (b
1
) sanoqqa to’g’rilanadi, shunda adilakning pufakchasi bir 
tomonga og’ishadi. Keyin adilak qutichasining okulyar tomondagi qopqog’i ochilib, 
adilakning sozlash vintlari buralib, pufakcha uchlari bir-biriga tutashtiriladi.