G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Oddiy va murakkab nivelirlash, 
ikki nuqtaning bir-biriga nisbatan 
balandligi bu nuqtalar orasiga nivelirni bir marta o’rnatishda aniqlansa, bunga 
oddiy 
nivelirlash 
deyiladi. 

---

136 
Ikkita nuqtaning balandliklari orasidagi farq katta bo’lgan hollarda yoki bir-
biridan uzoq joylashgan ikki nuqtaning nisbiy balandligini aniqlashda bu ikki nuqta 
oralig’i bo’laklarga bo’linib, har bir bo’lak alohida-alohida nivelirlanadi. Bunga 
murakkab nivelirlash deyiladi. 
Murakkab nivelirlashda yer sathining do’mboqligi 
va refraksiya nivelirlash natijasiga kamroq ta`sir etishi va reyka bo’laklari yaxshiroq 
ko’rinishi uchun nivelirdan reykagacha bo’lgan masofa odatda 50-75 
m
qilib olinadi 
9.4-rasmda (A) va (B) nuqtalar oralig’i bir necha bo’lakka bo’linib nivelirlanganligi 
ko’rsatilgan. Shaklda reyka o’rnatilgan nuqtalar (piketlar) (A) va (B) hamda 1, 2, 3 
va 4 raqamlar bilan, nivelir o’rnatilgan nuqtalar (stansiyalar), rim raqamlari – I, II, 
III, IV, va V bilan, reyka va nivelirning ko’chrilish tartibi esa strelkalar bilan 
ko’rsatilgan. Bu yerda shuni aytib o’tish zarurki, 1-piketga o’rnatilgan reyka I-
stansiyada oldingi, II- stansiyada esa ketingi reyka bo’ladi. Piket ikki qo’shni 
stansiyani bir-biriga bog’laganligi uchun 
bog’lovchi nuqta 
deb ataladi. 9.5-rasmda 
1,2,3 va 4 nuqtalar bog’lovchi nuqtalar hisoblanadi.
Nivelirlanishi kerak bo’lgan nuqta bog’lovchi nuqtalar oralig’ida (9.5-rasmda 
C va D) joylashgan bo’lsa, ularga oraliq nuqtalar deyiladi. Oraliq nuqtalar 
balandlikni bir nuqtadan ikkinchisiga uzatib berishda qatnashmaydi. Shuning uchun 
ular har bir stansiyada bog’lovchi nuqtalar nivelirlanib bo’lgandan keyin 
nivelirlanadi. Orqadagi reykani oldinga ko’chirishda reyka bir yo’la oraliq 
nuqtalarga ham o’rnatilib, nivelir yordamida ulardan sanoqlar olinadi. Bog’lovchi