G niyozov, M. Ahmedova pedagogika tarixidan seminar mashg

YODGORLIKLARDA TA’LIM-TARBIYA
MASALALARI (VII ASRGACHA)
Reja:
1. Eng qadimgi davrlarda tarbiyaning kelib chiqishi. Ibtidoiy 
odamlar hayotida tarbiyaning o ‘ziga xos xususiyatlari.
2. Qadimgi davlatlar — So‘g‘diyona, Baqtriya, X orazm
davlatlarida ta ’lim-tarbiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi.
3. Xalq og‘zaki ijodidagi ta ’lim-tarbiyaning mazmuni va ifoda 
usullari.
4. «Avesto» — Zardushtiylik ta ’limotining muqaddas kitobi.
0 ‘rta Osiyoda qadimdan yashab kelayotgan tub yerli xalq­
larning ajdodlari ming-ming yillardan beri o ‘ziga xos ulkan mada­
niyat va m a’rifat yaratganlari ma’lum. Ular dastlabki tosh qurollari- 
dan tirikchilik uchun foydalanishgan, so‘ng ancha takomillashgan 
m ehnat qurollari yasashgan, urug'chilik, qabilachilik davrlariga 
kelib, xo‘jalik va madaniy taraqqiyotda yuksak natijalarga erishgan- 
ligini tarixdan yaxshi bilamiz.
M iloddan awalgi ming yilliklar davomida Baqtriya, Xorazm, 
So‘g‘diyona, Marg‘iyona va Parkana kabi o ‘lkalarda sak, massaget, 
so‘g‘d kabi turli qabila va elatlar yashaganlar. Mazkur elatlar va 
qabilalar hozirgi Markaziy Osiyo, jum ladan 0 ‘zbekiston hududi- 
dagi xalqlarning ajdodlari hisoblanadi.
Qadimgi turkiy va forsiy tillarida gaplashgan bu xalqlarning 
hayoti, m oddiy-m a’naviy m adaniyat yodgorliklari, urf-odatlari 
qadimgi yunon tarixchisi G erodotning «Tarix», Strabonning 
«Geografiya», shuningdek, Kvint Kursiy Ruf, Pliniy, Ptolo- 
mey, Plutarx, Arrion, D iodor kabi olimlarning yirik asarlari, 
Xitoy tarixchilari, M ahm ud Qoshg‘ariyning «Devonu lug‘atit 
6

---

turk» asari va 0 ‘rxun Y enisey bitiklari kabi yodnom alar, ad a- 
biy-tarixiy m an b alard a o ‘z ifodasini topgan va bizgacha yetib 
kelgan.
M iloddan aw algi birinchi ming yillik o'rtalariga kelib so‘g‘d, 
runik, oromiy, uyg‘u r yozuvi, Aleksandr Makedonskiy istilosi- 
dan so‘ng esa yunon yozuvi, va shu bilan birga forsiy mixxat ham
m a’lum vaqtlarda qo‘lianib kelingan. Bu yozuvlar ta’lim-tarbiyaning 
dastlabki kurtaklariga zam in bo ‘lib, inson ahloqiy tafakkurining 
rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi.
Shu bilan birga eng qadimiy yozuvlardan ham oldinroq paydo 
bo'lgan xalq pedagogikasi og‘zaki ijod namunalari ham o ‘z milliy 
asoslariga ko‘ra ta’lim-tarbiyaviy g‘oyalar, qarashlaming yuksalishiga 
katta hissa qo‘shdi.
Insoniyat taraqqiyotida avloddan-avlodga k o ‘chib, tarix 
sinovlaridan o ‘tib kelayotgan um um insoniy va m a’naviy-madaniy 
qadriyatlar, milliy a n ’analar, axloqiy omillar va urf-odatlar xalq 
og‘zaki ijodi mahsuli b o ‘lib, xalqimizning m a’naviy-m adaniy 
tafakkurini yuksaltirishga hissa qo ‘shgan boyligidir.