G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

А
В
6-rasm. 
Miya po‘stlog4ining mikroskopik tuzilishi:
Chap da hujayrali tuzilishi; о ‘ngda tolali tuzilishi A -hujayrali tuzilishi; В - tolali
tuzilishi 1 -molekulyar qatlam; 2- tashqi donador qatlam; 3-piramidasimon qatlam;
4-ichki donador qatlam;5-ganglionar qatlam; 6-piramida va duksimon hujayralar
qatlami;
7,
8,9-tolali qatlam
eshitish, peshanada, iehkari sohasida hid sezish, tepa qismida harakat 
markazlari joylashgan, Y a’ni, shuni ta ’kidlash kerakki, har bir organ ish 
faoliyatining muhimligiga qarab uning markazini miya p o ‘stlog‘ida 
egallagan o ‘rni har xil bo'ladi. Masalan, qo'l panjasi odamning kundalik 
hayotida juda ko'p vazifani bajaradi, shuning uchun uning harakatini
67
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

boshqaruvchi nerv m arkazi boshqa h a ra k a t m ark azlarining miya 
po4stlog'idagi egallagan o'rniga nisbatan kattadir. Bundan tashqari, yarim 
sharlar po'stlog'idagi nerv hujayralarini orqa miya bilan tutashtiruvchi 
nerv yo'llari bosh miyaning quyi qismida kesishadi. Buning natijasida 
chap yarim sharlardagi nerv markazlari odam tanasining o'ng tomonidagi, 
o 4ng yarim shardagi nerv markazlari tananing chap tomonidagi to 4qima 
va organlar ishini boshqaradi. Shunday qilib, bosh miya yarim sharlarining 
po'stloq qismida joylashgan oliy nerv markazlari odam tanasining barcha 
to'qim a va organlari ishini boshqaradi.
Miya p o 4stlog'ida avval chuqur, so 4ng yuza qavatlar rivojlanadi. 
M iy aning yarim sh a rla r p o 's tlo g 'id a g i h a ra k a t m a rk a z la rin in g
tabaqalanishi 12 yoshda tugaydi, ayrim piram idasim on hujayralar 
riv o jlan ish i 18 yoshgacha davom etadi. H a ra k a t an aliza to rin in g
rivojlanishi bolaning muskul faoliyatiga bog'liq. H arakat analizatorining 
rivojlanishida bola tug'ilgandan so'ng birinchi haftalik, 4 yoshlik, 7 
yoshlik va 12 yoshlik bosqichlari mavjud. Teri analizatorining miya 
po'stlog'idagi nerv markazlari bolaning 2 yoshida kattalarnikidek bo'ladi. 
Bolaning hayoti davomida miya yarim sharlari turli qismlarining tuzilishi 
va funksiyasi rivojlanib boradi. Bunda funksiya asosiy rol o 4ynaydi. Shu 
bilan birga organizm rivojlanishi jarayonida nerv tolalari miyelinlashadi. 
Avval harakat nervlari, aralash nerv tolalari, so'ngra markazga intiluvchi 
nerv tolalari miyelinlashadi. Orqa miya nervlarining miyelinlashuvi 3 
yoshda, bosh miya nervlarniki esa 1-1,5 yoshda tugaydi.