G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Oliy nerv faoliyati (ONF) 
- bosh miya katta yayarimsharlar po'stlogi va 
unga yaqin po'stloq osti tuzilmalar faoliyati, butun organizmning tashqi muhit 
bilan murakkab munosabatlarini va xulq-atvorini taininlab turadi. Markaziy
299
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nerv sistemasining quyi bo‘limlarida - po‘stloq ostidagi yadrolar, miya stvoli, 
orqa miyada - refiektor reaksiyalar irsiyat yo‘li bilan mustahkamlangan. Katta 
yarimsharlar po‘stlog‘ida nerv aloqalari individual hayot jarayonida vujudga 
kelgan. ONF negizida tug‘ma sharsiz reflekslar bilan ontogenez jarayonida 
orttirilgan shartli reflekslarning o‘zaro munosabati yotadi. Odamlarda maxsus 
ong mazmunini tashkil etuvchi suz, matematik simvollar, badiiy adabiyot 
obrazlari shaklida ifodalanuvchi ikkinchi signal sistemasi qo'shiladi. I.P. Pavlov
I.M. Sechenov g‘oyalarini taraqqiy ettirib, oliy nerv faoliyati haqidagi 
ta ’limotni yaratdi.
Orqa miya, medulla spinaliz -
markaziy nerv sistemasining umurtqa 
pog‘onasi ichida joylashgan qismi. Orqa miya bo‘yin, ko‘krak, bel va dumg'aza 
bo'limlaridan iborat boiib segmentar tuzilishgan ega. Orqa miya funksional 
jihatdan refiektor markaz (harakat, artinish, yozilish reflekslari va boshqa 
reflekslarning markazlari joylashgan) va o ‘tkazuvchi yo‘l (bosh miyaning turli 
organlari bilan bog'lab turadigan tolalari bor) bo‘lib xizmat qiladi. Uning 
barcha faoliyati bosh miyaning yuqori qismlari tomonidan boshqariladi.
Oshqozon 
osti bezi, 
me ’da osti bezi
- ikki xil vazifani bajaruvchi bez, ovqat 
hazm bo‘lishda qatnashuvchi asosiy shira - oshqozon osti bezi shirasini o‘n ikki 
barmoq ichakka ajratib turadi. Bezdagi Langergans orolchalari tomonidan 
esa to ‘g‘ridan-to‘gvri qonga faol gormonlar (insulin, glyugon, somatostatin, 
pankreatik polipeptid) ishlab chiqariladi va ular organizmda sodir bo‘ladigan 
moddalar hamda energiya almashinuviga kuchli ta'sir ko‘rsatadi.
Rezus - omil 
- odam va maymunlardan makakaning rezus qonidagi 
eritrotsitlarda uchravdigan antigen (agglyutinogen). Uni birinchi bo‘lib 
avstriyalik olimlardan K.Landshteyner va A.Vinnerlar aniqlashgan (1940). 
Bu antigen birinchi marta makaka - rezusda topilganligi uchun uning nomi 
rezus-faktor deb yuritiladi. Odamlar qonida u uchrasa musbat, uchramasa rezus 
manfiy deb ataladi. Rezus - omil nasldan naslga beriladi, umr davomida 
o‘zgarmaydi. Rezus - musbat qonga rezus - manfiy qon quyilsa qon aralashtirish 
bilan bog'liq turli kasalliklar yuzaga keladi.