Fuqaro himoyasi

Respublikamizga tegishli boigan suv omborxonalari da 55.5 mlrd. m³ dan ortiq suv saqlanib, ular orqali asosan qishloq xojaligmi suv biian ta’minlab, katta iqtisodiv samara olinadi. Lekin shu bilan birga bunday gidrotexnik inshootlar biror sabablarga ko'ra buzilsa. saqlanayotgan suvning ta’siri insonlarga. uy hayvonlariga, atrof-muhitga juda katta jiddiv zarar keltiradi. Jumladan. Chorvoq suv omborida 2.1 km³ suv saqlanib, agar u buzilguday boisa. undagi suv 8 m balandlikda 46 km/- soat tezlik bilan harakatlamb, Toshkent shahrining 3 ta: Bektemir. Hamza. Sergeli tumanlari batamom. boshqa 3 ta - Mirobod. Mirzo Ulug'bek va Yakkasaroy tumanlari esa qisman suv ostida qolib. u yer- lardayashayotgan fuqarolar havoti uchun jiddiy xavf tug'iladi.
Shunga o'xshash katta hajmdagi suv Tuyamo'yin suv omborida 5 knr’dan ortiq, Qayroqquin suv omborida esa 4 kirf’dan ortiq suv saq­lanib, mabodo biror sababga ko'ra ombor qismlari talafot ko'rsa, Jizzax, Sirdaryo, Samarqand. Buxoro viloyailarini suv bosadi. Agar To'xtagul suv ombori talafot ko'rsa (unda 19 km³ suv saqlanadi) butun Farg'ona vodiysi viloyatlarini suv bosishi ehtimoli bor. Boshqa suv saqlash om­borxonalari uchun ham shunga o'xshash fikrlami aytish mumkin. Shu­ning uchun suv saqlaydigan omborxonalami har xil falokatlardan asrash uchun hamma turdagi omillar, ehtiyot choralan ko'rib qo'yilgan boiishi zarur. Jumladan, birlamchi va ikkilamchi saqlovchi (o'g'onlar qurish, har bir platinalar (emir betonli qorishmalardan tayyorlanish» va boshqa saqlovchi omillar belgilanishi zarur.
Afsuski, bunday chora-tadbirlar toiiq. mukammal tarzda belgila- nishiga har doim ham jiddiy e'tibor berilmaydi. Hozirda. Tojikiston hududida bahaybal Rog'un GES qurilishim davom ettirish to'g'risidagi 2009-yilda qabul qihngan hukumai qaron Marka/iy Osiyo davlallarini tashvishga solmoqda. Maiumki. ushbu GES qurilishi XX asming 80- yillarida boshlanib, keyinchalik muayyan sabablarga ko'ra to'xiab qol­gan edi. Chunki o‘sha davrda ushbu gidroinshooi loyihasi toiaqonli eks- pertizadan o'tkazilmagan bo'lgan. oradan shuncha vaqt otgandan so'ng. zamonaviy loyiha va konstruktorlik andozalari talablariga mos boima­gan eski loyiha asosida jsh boshlangani. aibatta. tashvishli holat. Zero, ushbu GES qurilishi uchun tanlangan hudud 9-10 ballik seysmik aktiv- Jikka egaligi va tektonik yoriq chiziqda jovlashganligi nazarda tutilsa. baladligi 350 in dan iborat to'g'onda sodir boiishi mumkin bo'lgan tex­nogen buzilish qanday halokatli oqibatlarga olib kelishini tasavvur qilish qiyin emas. Undan tashqari. ushbu gidroinshoot qurilishi natijasida butun Markaziy Osiyo mintaqasi hududlarida katta ekologik o'zgarishlar ro'y berishi hamda suv taqsimotidagi buzilishlar koiami ortishi, tabiiy.
Ana shunday o'ta xatarli holatlarmg oldini olish maqsadida O'zbe­kiston hukumati tomonidan Tojikiston Respublikasiga rasmiv bayonati ma'lum qilingan. bu borada jahon hamjamiyati vakillari ham o‘z muno- sabalarini izhor etmoqdalar.
Suv toshqini xavfida quyidagi vazifalar bajarilishi talab etiladi: suv toshqini xavfi haqida aholini ogoh etish: razvedka va kuzatuv ishlarini olib borish; FVDT kuch va vositalanni jalb etish; qutqaruv va tiklov ishlanm olib borish; kerak bo'lganda aholini va moddiy boyliklami xavfsiz joylarga evakuatsiya qilish: suv toshqini bo'lgan hududlardagi korxona va tashki- lotlaming ishlab chiqarish jarayonini qisman yoki butunlay to'xtatish; suv bosgan hududlarda qutqaruv tizimlan va boshqa tizimlar kerakli texnika va suzuvchi vositalar vordamida odamlami qutqarish va evakuatsiya qilish ishlarini olib boradi. Qutqaruv ishlarida ishtirok etuvchilar odamlami suv- dan qutqarish bo'yicha tajribaga hamda qutqarilganlarga birinchi tibbiy yordam ko'rsatish tajribalariga ega bo’lishi lozim.
Suv toshqiniga qarshi qo'llaniladigan omillar quyidagilardan iborat: daiyolardagi suvni sarflanish darajasini oshirish, ya’ni uni taqsimlash (daraxtzorlarga quyib yuborish, suv oqimiga qarshi yerlami ko'ndalang qilib chuqur haydash va boshqalar) hamda daryo qirg‘oqlarini kotansh hisoblanadi. Suv toshqini ofatidan xalqni o'z vaqtida ogoh etish, fuqa­rolami, moddiy resurslami va qishioq xo'jalik hayvonlarini xavfsiz joy- ga evakuatsiya qilish ham eng muhim ishlardan hisoblanadi.
Evakuatsiyadan oldin har bir fuqaro ozi yashayotgan uylami xavf­siz holatda qoldirishi (gaz, suv. elektr tarmoqlarini o'chirish, kerakli ish qurollami uylaming yuqori qavatlariga qo'y ishlari. deraza va eshiklami mahkamlab berkitishlari zarur) va o‘zi bilan kerakli hujjatlarm, pullami hamda yegulik ovqat va ichimlik suvlami olishlari zarur.