Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

замин (асос)
деб аталади. 
Юк таъсирида заминда кучланганлик ҳолати пайдо бўлади ва маълум 
бир даражада пойдевор ҳам, замин ҳам деформацияланади (8.2-расм). 
Унча қаттиқ бўлмаган ва бир текис деформация (осадка) бино учун 
хавф туғдирмайди. Деформация 72ам ва нотекис бўлса (просадка), бино 
учун хавфли ҳисобланади (8.3-расм). 
8.3-расм. Пойдеворларнинг деформациялари: а – пойдеворнинг оддий 
ҳолатдаги чўкиши; б – пойдеворнинг ўта чўкиши (просадка). 
8.2-расм. Пойдевор ва заминнинг 
ишлаш схемаси:
1 – пойдевор-
нинг таги; 2 – кучланишлар эпю-
раси; 3 – энг катта кучланишлар 
зонаси; 4 – кучланишлар соҳаси-
нинг чегараси; 5 – грунт сувлари-
нинг сатҳи; 6 – қайта тўкилган 
грунт. 

---

73 
Бинонинг узоққа чидамлилиги, унинг эксплуатацион сифатлари кўп 
жиҳатдан заминнинг ҳолатига боғлиқ бўлганлиги сабабли, заминларга 
жиддий талаблар қўйилади. 
Заминларнинг юк кўтариш қобилиятлари етарли, бўлиши керак, улар 
бир текис сиқилувчан, қўзғалмас бўлишлари керак, ер ости сувлари 
таъсирида ювилиб ёки эриб кетмайдиган, музлаганда шишмайдиган 
бўлишлари лозим. 
Агар пойдевор остидаги грунт ўзининг табиий ҳолатида бинонинг 
устиворлигини, унда бир текис деформация бўлишини таъминлаш учун 
етарли юк кўтариш қобилиятига эга бўлса, бундай замин 
табиий замин 
деб 
аталади. 
Агар пойдевор қўйиладиган чуқурликда заминнинг юк кўтариш 
қобилияти етарли бўлмаса, уни сунъий равишда мустаҳкамлаш керак бўлади. 
Бундай замин 
сунъий замин
деб аталади. 
2) Замин сифатида қўлланиладиган грунтларнинг турлари 
Қуйидаги грунтлар ва харсанглар замин сифатида ишлатилади: 
1) 
Харсанглар (қоятошлар)
– бу зич тоғ жинслари. Уларда 
заррачалар ўзаро қаттиқ боғланган ва улар яхлит массив кўринишида 
ётадилар. Уларда ёриқлар бўлиши мумкин. Харсанглар
 
яхлит массив 
кўринишида ётадилар, улар кам сиқиладиган, сувга чидамли, сув 
ўтказмайди. Бинолар учун яхши, иншончли замин бўлиб хизмат қиладилар 
(гранитлар, диоритлар, мармар ва бошқалар). 
2)