Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

юк кўтарувчи, ўз-ўзини 
кўтарувчи ва юк кўтармайдиган
бўлишлари мумкин. Турли хил ёпма 
конструкцияларнинг плиталари, балкалари (тўсинлари) орқали бинонинг 
горизонтал конструкцияларидан тушадиган юкларни қабул қилиб пойдеворга 
узатадиган деворлар 
юк кўтарувчи девор
ларга кирадилар. Агар девор 
бинонинг баландлиги бўйича ўзининг оғирлигидан бошқа юкларни 
кўтармаса, уни 
ўз-ўзини кўтарувчи девор
дейилади. Каркасли биноларда 
кўпинча деворлар қаватлар чегарасида каркас элементларига маҳкамланган 

---

82 
бўлади. Ундан тушадиган юк бевосита пойдеворга узатилмайди. Бундай 
деворларни 
юк кўтармайдиган деворлар
дейилади. 
Деворларнинг материал ва технология бўйича классификациясини 
қурилиш системаси белгилайди. Масалан, ғиштдан қўлда терилган ғишт 
девор, заводда тайёрланган йирик блок девор ёки йирик панель деворлар 
қилиш мумкин. Турли хил бетонлардан эса йирик шитли, ҳажмий 
кўчириладиган ва сирғалувчи қолипларда монолит деворлар, йирик блок, 
йирик панель, ҳажмий блок кўринишида деворлар қилиниши мумкин.
Деворларнинг улардаги турли материаллардан қилинган қатламларнинг 
сонига қараб 
бир қатламли, икки қатламли ва уч қатламли
конструктив 
ечимлари мавжуд. Кўп қатламли деворлар, аввалги кўриб ўтилганидек, 
бир 
жинсли ёки бир жинсли бўлмаган
қатламлардан иборат бўлишлари мумкин 
(10.1-расм). 
10.1-расм. Деворларнинг конструктив ечими бўйича турлари:
а
– бир қатламли, бир жинсли девор; 
б
ва 
в
– бир жинсли қатламлардан 
ташкил топган икки ва уч қатламли деворлар; 
г
– уч қатламли бир жинсли 
бўлмаган девор; 
д
– бир қатламли бир жинсли бўлмаган девор;