From Vikipediya Jump to navigationJump to search

6.3-расм. Нам ҳавонинг hd - диаграммаси

Конденсация жараёнини шартли равишда =100% чизиқ бўйича кечади деб ҳисоблаш мумкин. Масалан, 0 нуқтадан S нуқтагача конденсацияланиш натижасида ҳосил бўлган сув миқдори (1кг қуруқ ҳавога нисбатан) d₁–d₂ га тенг. Ҳавони ўзгармас босимда намлик билан тўйинган жараёни h=cоnst да рўй беради (МС кесма). hd–диаграмма ёрдамида шудринг нуқтаси температурасини аниқлаш мумкин. Бунинг учун ҳавонинг маълум ҳолатини белгиловчи нуқтадан =100% чизиьигача вертикал ўтказилади ва кесишган нуқтадан ўтувчи изотерма шудринг нуқта температурасини (0 нуқта) билдиради.

Оқим учун термодинамиканинг биринчи қонуни

Буғ ва газ турбиналари, турбокомпрессорлар, реактив двигателлар ва бошқа кўпчилик Ҳозирги замон машиналаридаги иш жараёнлари иш жисми-газ ёки буғ оқимининг кинетик энергиясидан фойдаланишга асосланган.

Газ оқимининг кинетик энергияси унинг оқиш тезлигининг квадратига пропорционал бўлади, бинобарин оқиш тезлиги қанчалик юқори бўлса, унинг иш бажариш хусусияти шунчалик катта бўлади. Газнинг ички энергиясини ҳаракатнинг кинетик энергиясига айлантирадиган каналлар cоплолар дейилади. Газ сопло бўйлаб ҳаракатланганда унинг босими пасаяди, тезлиги эса ортади. Агар каналда ишчи жисмнинг сиқилиши натижасида унинг босими ортиб, тезлиги камайса, бундай канални диффузор деб айтилади.
Газ оқимини текширишда, одатда, барқарор оқим иссиқлик алмашинувисиз (адиабатик) амалга оширилади, деб фараз қилинади. Каналнинг исталган кесимида газнинг барча параметрлари (v, , р, Т) вақт ўтиши билан ўзгармайдиган оқиб чиқиш жараёни барқарор оқиб чиқиш жараёни дейилади.
Газ оқими учун термодинамиканинг биринчи қонуни қуйидаги тенглама билан аниқланади:
(7.1)
бунда dq–1кг газга ташқи иссиқлик манбаидан берилган иссиқлик:
du – газ ички энергиясининг ўзгариши;
d (рv) – 1кг газни канал бўйича силжитишга сарфланган иш (силжитиш иши);
dw²/2 – газ силжиганда кинетик энергиянинг ўзгариши.
(u+рv) катталик энтальпия бўлгани сабабли,
(7.2)
ёки
/2 (7.3)
(7.2) тенгламадан кўриниб турибдики, газнинг оқиш жараёнида келтирилган иссиқлик ички энергиянинг ўзгаришига, силжитиш ишига ва ишчи жисмни кинетик энергиясининг ўзгаришига сарфланади ёки газ оқимида келтирилган иссиқлик энтальпиянинг ҳамда кинетик энергиянинг ўзгаришига сарфланади. Адиабатик жараёнда dq=0, шунинг учун:

ёки
(7.4)
Демак, газ ташқи муҳит билан иссиқлик алмашинмай канал бўйлаб ҳаракатланганда унинг энтальпияси камайиши натижасида кинетик энергияси ортади.
Агарда ишчи жисмни бошланьич тезлиги нолга тенг бўлса, у ҳолда оқим тезлиги қуйидаги формуладан аниқланади:

Агар энтальпия кЖ/кг да ўлчанса, у ҳолда охирги тенгламани қуйидагича ёзиш мумкин:
(7.5)
h₁ ва h₂ катталиклар hs – диаграммадан ёки шу моддани жадвалларидан аниқланади.