Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

13.2. Qoldiq konlar 
Qoldiq konlar nurovchi jismlar hisobiga hosil bo‘lib ularning ichida joylashadi. 
Ba’zida ular sizot mahsulotlari bilan biroz boyitilgan bo‘ladi. Qoldiq konlarning hosil 
bo‘lishida gidrogilli sharoitning ahamiyati ayniqsa katta. Jinslar bo‘lsa yomg‘ir 

---

79 
suvlarini o‘tkazmay kimyoviy nurashga salbiy tasir ko‘rsatadi. Aksincha, o‘ta g‘ovak 
jinslar ham qulay emas, chunki ular sizot suvlar bilan kimyoviy birikmalar hosil 
qilishga ulgurmay qolishi mumkin. Suv osonlik bilan pastga qarab bir tekis sokin 
harakat qiladigan tog‘ jinslari eng qulay sharoit hisiblanadi. 
Qoldiq konlar tabiatda o‘tish sharoiti va shakli bo‘yicha 3 ga bo‘linadi: yopiq, 
cho‘ziq va kontakt oldi konlari (20-rasm).
YOpiq konlar tub jismlarning ustki qismida sodir bo‘luvchi nurash jarayonlari 
natijasida hosil bo‘lib, ana shu jismlar plash kabi yopiq yotadi. Bunday konlarning 
ostki qismi ancha murakkab tuzilgan bo‘lib, sekin asta o‘zgarmagan jismlarga o‘tib 
boradi. Konlarning ustki qismi intensiv o‘zgargan jinslar bilan bir qatorda 
o‘zgarmagan jinslarning qoldiq «orolchalari»dan tuzilgan notekis bo‘ladi. O‘lchami 
ko‘ndalang bir necha 10 m dan 1000 m gacha bo‘lishi mumkin. Qalinligi odatda bir 
necha 10 sm dan 1-10 m gacha boradi. 
CHo‘ziq konlar tomir shaklida bo‘lib, chuqur yoriqlar bo‘yicha kirib boradi 
ular ko‘pincha bir necha 100 m ga cho‘zilgan bo‘ladi (4 km ga cho‘zilgan hollari ham 
ma’lum). Bunday konlar odatda bir necha 10 m chuqurlikka, ba’zida 100-200 m va 
ayrim hollarda1,5 km gacha (Krivoy Rog) boradi. 
Kontakt oldi konlari bir tomondan foydali qazilma mahsulotlarining nurash 
natijasida o‘zidan ajratuvchi va ikkinchi tomondan shu mahsulotlarni qayta 
cho‘ktiruvchi jinslarning kontaktida joylashadi. Bu hol ko‘pincha korbanat jismlarga 
xosdir. Foydali minerallar odatda ana shu korbanat jismlarning erishidan hosil bo‘lib, 
kontakt fronti bo‘lib yotgan holatlarda ushlanib qoladi, ba’zida karstlar o‘pirilish 
materiallari va foydali minerallar aralashmasi bilan to‘lgan bo‘ladi. 

---

80 
а 
b 
v