Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

20.3. Qo‘rg‘oshin, rux konlari va ularning sanoat turlari 
Sof qo‘rg‘oshin-oqish havo rangdagi juda yumshoq, engil eruvchan, kislotalar 
ta’siriga chidamli bo‘lgan metalldir. qo‘rg‘oshinning klarki 0,0016, erish harorati -
327
o
S, qaynash harorati- 1700
o
S, solishtirma og‘irligi -11,34. 
Sof rux-kumushsimon ko‘kish rangdagi engil eruvchan yaltiroq metalldir. Rux 
temirdan tayyorlangan mahsulotlarni qoplashda, avtomobilsozlikda, engil eruvchan 
tipografik qotishmalar tayyorlashda, bo‘yoqlar ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. 
Ruxning klarki 0,008, erish harorati- 419
o
S, qaynash harorati- 906
o
S, solishtirma 
og‘irligi -7,13. 
Qo‘rg‘oshin va rux 100ga yaqin mineral tarkibiga kiradi. Qo‘rg‘oshinning 
asosiy minerali-galenit va serussit. Ruxning asosiy minerali-sfalerit va smitsonit. 
Ishlab chiqariladigan qo‘rg‘oshinning asosiy qismi kislotali akkumulyatorlar 
ishlab chiqarishda, engil eruvchan tipografik qotishmalar tayyorlashda, elektr 
kabellarining qomplamalari sifatida, radioaktiv nurlanishdan saqlovchi ekranlar 
sifatida, o‘q dori tayyorlashda qo‘llaniladi (30-rasm). 

---

128 
Qo‘rg‘oshinning dunyo bo‘yicha tabiiy zahirasi 2005 yil ma’lumoti bo‘yicha 140 
mln t. Bir yilda dunyo bo‘yicha 3 mln 310 ming t qo‘rg‘oshin ma’dani qazib olinadi. 
SHundan 950 ming t.ni Xitoy ishlab chiqaradi. 
Ruxning dunyo bo‘yicha tabiiy zahirasi 2005 yil ma’lumoti bo‘yicha 460 mln t. 
Bir yilda dunyo bo‘yicha 10 mln 100 ming t rux ma’dani qazib olinadi. SHundan 2 
mln 300 ming t.sini Xitoy ishlab chiqaradi. 
Qo‘rg‘oshin va rux ma’danlari odatda bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, 
«polimetallar» deb ataladi. 
Polimetallarning sanoat turidagi to‘plamlari quyidagi konlar bilan bog‘liq. 
1.Metamorfizmga uchragan konlar – AQSHda Brikinxill, Kanadadagi Sullivan 
konlari. 
2. Vulkanogen cho‘kindi konlar – Oltoy o‘lkasidagi Leninogorsk, Dalnegorsk, 
Jayrem konlari. 

---

129 
3. 
Skarn 
konlar–O‘zbekistondagi 
“Qo‘rg‘oshinkon”, 
Tojikistondagi 
“Oltintopgan” konlari. 
4. Gidrotermal cho‘kindi konlar - O‘zbekistondagi Uchquloch, Kozog‘istondagi 
Mirgalimsoy konlari. 
5. Polimetall gidrotermal tomir konlar – Uraldagi Sadon, O‘zbekistondagi 
Xandiza konlari.