Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

20.4. Alyuminiy konlari va ularning sanoat turlari 
Alyuminiyning klarki 8,05%, solishtirma og‘irligi 2,7. Alyuminiy mexanik 
pishiqligi, engil va oksidlanmasligi, elektr tokini yaxshi o‘tkazishi bilan xalq 
xo‘jaligida asosiy o‘rin tutadi. U ko‘pgina elementlar bilan qotishmalar hosil qiladi. 
Mis bilan dyuralyuminiy, kremniy bilan silumin sanoatda keng qo‘llaniladi. 
Alyuminiyning dunyo bo‘yicha tabiiy zahirasi 2005 yil ma’lumoti bo‘yicha 32 
mlrd t. Bir yilda dunyo bo‘yicha 165 mln. t. alyuminiy ma’dani qazib olinadi. SHu 
jumladan, Avstraliyada 58 mln.t. qazib olinadi. 
Alyuminiyning minerallari juda ko‘p – 250 ga yaqin. Ulardan byomit, diaspor 
va gidrargillit eng asosiylari hisoblanadi va ular boksit tarkibiga kiradi. 
Alyuminiy konlarining tabiatda ikki turi uchraydi: 
1.Qoldiq konlar. 
2. CHo‘kindi konlar. 
Qoldiq konlar tog‘ jinslarining nurashi natijasida paydo bo‘ladi. Masalan, 
nefelinli sienitlar, bazalt va diabazlarning nurashga uchrashi natijasida gillar tarkibiga 
kiruvchi yuqorida ko‘rsatilgan minerallar to‘planishi natijasida hosil bo‘ladi. Bunday
konlar AQSHda Arkanzas shtatida, Hindistonda, Braziliyada uchraydi. 
CHo‘kindi konlar Vengriya, Fransiya va Rossiyada (Uralda, Qizil shapkachasi) 
joylashgan. 
Alyuminiy ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo-boksit jinsi hisoblanadi 
(31-rasm). 

---

130 
Alyuminiy aviatsiya, avtomobil, kemasozlik, elektrotexnika va ro‘zg‘or 
buyumlari ishlab chiqarishda ishlatiladi (32-rasm). 

---

131