Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

Metamorfik jarayonning hosil bo‘lishi. Metamorfizm, keng ma’noda, Er qa’ridagi tog‘ jinslarining chuqurlikdagi flyuidlar, temperatura va bosim ta’sirida teksturaviy, strukturaviy, mineralogik va kimyoviy o‘zgarishlarini o‘z ichiga oladi.
Metamorfizmning sababi magmatik massalarni ko‘tarilishi, er yuzasida geosinklinallarda hosil bo‘lgan jinslarni erning chuqur qismiga tushishi bilan bog‘liq bo‘lgan harorat va bosimdir. Bu sharoitda tog‘ jinslarini qayta kristallanishida qulay sharoitni tashkil qilishda yonbosh bosim yoki stress bosim katta rol o‘ynaydi. Bularning hammasi geosinklinal hududlarda kuzatiladi. SHu sababli metamorfik jinslar geosinklinal rivojlangan hududlari bilan bog‘langandir.
Metamorfik tog‘ jinslari magmatik va cho‘kindi jinslarning ma’lum termodinamik – temperatura (T) va bosim (R) sharoitida o‘zgarishi hisobiga hosil bo‘ladi.



22-rasm.
Er qobig‘ini tashkil qiluvchi uchta asosiy genetik tipdagi - magmatik, cho‘kindi va metamorfik jinslarni hosil bo‘lishini konseptual sxemasi (S K.Haldar,Josip Tisljar).
SHartli belgilar: MIS- magmatik intruziv jinslar.VS- vulkanogen jinslar. MS -metamorfik jinslar.S –cho‘kindi jinslar.

Tog’ jinslari





Magmatik tog’ jinslari

Cho’kindi tog’ jinslari




A sosiy omillar – bosim va xarorat

Metamarfik tog’ jinslari






Flyuid oqimlar-
eritma, gaz, issiqlik oqimi


Mantiya

Kimyoviy tarkibi yaqin bo‘lgan magmatik va cho‘kindi jinslar hisobiga bir-xil bosim va harorat sharoitida bir-xil metamorfik jins hosil bo‘ladi.

Regional metamorfizmni amfibolit fatsiyasida liparit va alevrolit hisobiga gneys hosil bo‘ladi
Metamorfik jinslarni o‘rganish katta ahamiyatga ega, chunki ular bilan ko‘p foydali qazilma konlari bog‘langan. Tog‘ jinslarining metamorfizmi deb, teksturaviy, strukturaviy, mineralogik va kimyoviy o‘zarishga olib keladigan har qanday jarayonga aytiladi.
Metamorfizmni asosiy omillariga: haroratni, gidrostatik va bir tomonlama bosimning oshishi, pastdan ko‘tarilgan eritma va gazlarning ta’siri kiradi. Haroratning oshishi tog‘ jinslari haroratining oshishi, radioaktiv elementlarning parchalanishi va jinslarni erning chuqur qismlarga tushib qolishi bilan bog‘langan.
CHuqurga tushish bilan har 33 m da harorat o‘rtacha 1⁰S ga oshadi. Gidrostatik bosim kontinentda har bir km da 270 atm. ga oshadi. Metamorfizm quyidagi turlarga bo‘linadi: regional va lokal metamorfizm, dinamometamorfizm, kontakt metamorfizm, avtometamorfizm.