Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

Nazorat savollari

• 
  Sochilma deb nimaga aytiladi?
  
• 
  Sochilma konlar qanday manbalar hisobiga hosil bo‘ladi?
  
• 
  Sochilma konida qanday tog‘ jinslari uchraydi?
  
• 
  Sochilma konlar qaysi minerallar uchun xos?
  
• 
  O‘zbekistonda qanday sochilma konlari bor?
  

Glossariy
Allyuviy – (allyuvial yotqiziqlar) oqar suvlar (daryo, irmoq) bilan oqizilib kelib to‘plangan yotqiziqlar.
Allyuvial sochmalar – allyuvial tog‘ jinslari tarkibida mavjud bo‘lgan sochmalar. Delyuvial va elyuvial sochmalarning, tog‘ jinslari yoki konlarning oqar suvlar bilan yuvilishi va qayta yotqizilishi natijasida tasma shaklida hosil bo‘ladi. Allyuvial sochmalar voha, o‘zan va terrasa sochmalariga ajratiladi, hamda olmos, platina oltin kabi foydali qazilmalarning muhim manbai hisoblanadi.
Delyuviy – (delyuvial yotqiziqlar) – yomg‘ir yoki qor erishidan hosil bo‘lgan suvlar oqizilib keltirgan, shuningdek o‘z og‘irligi ta’sirida siljishi va grunt oquvchanligi natijasida qirlar etagida va yon bag‘irlarining quyi qismida to‘plangan nuragan tog‘ jinslaridan iborat yotqiziqlar.
Delyuvial sochmalar – tub konlarning nurash jarayonida parchalanishi va parchalangan tog‘ jinslari bilan pastga surilib to‘planishidan hosil bo‘ladi. Qiya sathlarda tarqalgan sochmalar (delyuvial) va qoya tog‘ jinslari tashqarisida tarqalgan (koryuvial) sochmalar ajratiladi.
Foydali qazilma – sanoatda yoki xalq xo‘jaligida qo‘llanishi mumkin bo‘lgan, er bag‘rida joylashgan minerallarning to‘plami. Qazib olinayotgan foydali qazil-malar qattiq, suyuq va gaz holida bo‘lishi mumkin.
Elyuviy – nurash jarayoniga uchragan va hosil bo‘lgan eridan siljimagan bo‘shoq tog‘ jinslari.
Elyuvial sochmalar – tarkibida foydali minerallar yoki metallar (oltin, platina, kassiterit, volframit) mavjud bo‘lgan ma’danli tog‘ jinslarining nurash oqibatida paydo bo‘ladigan yotqiziqlar.