Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

59-rasm.
Tog‘ jinsidan nurlanishni o‘tish sxemasi: 
Modda orqali nurlanish o‘tishi xususiyatiga bog‘liq holda 
saralashning quyidagi usullari mavjud (60-rasm): 
A – aks ettirilgan nurlanishdan foydalanish orqali radiometrik 
saralash; 
B – tarqoq nurlanishdan foydalanish orqali radiometrik saralash; 
D – o‘tgan nurlanishdan foydalanish orqali radiometrik saralash 
(absorbsiyali usul); 
E – zarracha ishlab chiqaradigan nurlanishdan foydalanish orqali 
radiometrik saralash (avtoradiometrik usul). 
Avtoradiometrik usul nurlanish manbasini qo‘llashni talab qilmaydi, 
chunki rudalarning tabiiy radioaktivligidagi tafovutdan foydalaniladi (F
r
). 
Bundan tashqari, tashqi ta’sir ostida nurlanish manbasi ayrim 

---

215 
minerallarda sun’iy (hosil qilingan) radiaktivlik keltirib chiqaradi yoki 
lyuminessentli nurlanish yuzaga keladi. Bu holatda minerallar 
chiqaradigan nurlanish jadalligini aniqlashga asoslangan radiometrik 
saralash usullaridan foydalaniladi. 
60-rasm.
Saralash usullari: 
1 – nurlanish manbayi; 2 – mineral zarrasi; 3 – nurlanishni qabul qiluvchi 
Radiometrli saralashda tashqi manbaa sifatida to‘lqin uzunligi keng 
chegarada bo‘lgan nurlatuvchilar qo‘llaniladi: 
γ nurlanish (l < 10
-3
nm); 
β nurlanish (l = 10
-3
– 10
-2
nm); 
neytronli (l = 10
-2
– 10
-1
nm); 
rentgenli (l = 5х10
-2
– 10 nm); 
ultrabinafsha (l = 10
2
– 3,8х10
2
nm); 
ko‘rinuvchi yorug‘lik (l = 3,8х10
2
– 7,6х10
2
nm); 
infraqizil (l = 7,6х10
2
–10
4
nm); 
radioto‘lqinli (l = 10
5
–10
14
nm). 
Nazorat uchun savollar: 
1. Rudalarni qo‘lda saralash nimaga asoslangan? 
2. Rudalarni mexanik saralash nimaga asoslangan? 
3. Qaysi hollarda qo‘lda saralashni amalga oshirish kerak? 
4. Qaysi uskunalarda mexanik saralashni amalga oshiriladi?