Foydali qazilmalarni boyitish ishlari

Magnit usulida boyitishbibg texnologik sxemalarini tanlash
Magnitli se’eratsiyaningt o'ziga xos xususiyatlari rudani magnitli ajratishdan oldin tayyorlash jarayonini o'tkazish kerakligidir. Bu xususiyatlar esa rudaning xarakteristikasi , granulometrik tarkibi va qo'llaniladigan se’eratsiya usuliga bog`liq holda tanlab quyidagi jarayonlarni o'z ichiga oladi. Bularga maydalash , yanchish, elash, shlamsizlantirish , changsizlantirish, magnitlash, magnitsizlantirish quritish va kuydirish kiradi.
Elash – se’erator ishchi tuynugidagi magnit maydoni magnit kuchlari qiymati jixatidan bir xil emas. Separatorga rudani yiriklik bo'yicha chegarada berishda eng katta va eng kichik zarra diametri zarraga ta'sir qiluvchi magnit kuchi bir necha marta farq qilishi mumkin .Magnitli separatsiyada shunday sharoit yaratish kerakki , har xil o'lchamli va xar xil magnitlanish qobiliyatiga ega zarrachalar bir xil magnit kuchi bilan tortilmasin .Xar xil magnitlanish qobiliyatiga ega , lekin bir xil magnit kuchi bilan tortiluvchi ikki mineral o'lchamlarining nisbati teng tortilish koeffitsenti deyiladi. Bu koefitsent qancha katta bo'lsa boyitish sxemasi shuncha sodda bo'ladi.
Shlamsizlantirish va changsizlantirish - bu jarayonlarda dastlabki rudalardan mayda noruda zarrachalar xul separatsiyalarda shlamlar,kuruk separatsiyalarda changni chetlashtirish amalga oshiriladi. Ho'l separatsiyalanish jarayoni rudada mayda va mayin yanchilgan mahsulotning ishtirok etishiga ta'sirchan , chunki bu zarrachalarning bir qismi separatsiyada magnitli maxsulotga tushib, uning sifatini yomonlashtiradi. Bu esa mayin zarrachalar solishtirma yuzasining kattaligi va ularning qiyinroq zarrachalarga yo’ishish qobiliyati bilan tushuntiriladi.Htsl separatsiyalashda mahsulotning qarshiligi tufayli mayin zarrachalarning harakatlanishi qiyinlashadi va bu ham ularning magnit separatsiyasini yomonlashtiradi.Mayin zarrachalarnichetlashtirish donali qismini ajratib olishni yaxshilaydi.
Magnitlash va magnitsizlash - mayin yanchilgan kuchli magnit xossasiga ega mahsulotlarning magnitli separatsiya jarayonida magnit va nomagnit zarrachalardan tashkil topgan agregatlar (flokul) jadal hosil bo'ladi va bu boyitish samaradorligiga ta'sir etadi.
Res’ublikamiz iqtisodiyotini yuyori darajaga ko'tarishda qora metallurgiyaning ham o'rni katta , rudalardan qora rangli va kamyom metallarning ajralishini oshirish, ularning chiqindilar tarkibida maksimal darajada yo'qolishini kamaytirish uchun foydali qazilmalarni boyitishning samarali usullarni va yangi texnologik jarayonlarni tadbiq qilish ko'zda tutilmoqda. Bu masalalarni xal etishda magnit usulini qo'llab amalga oshirish mumkin.


5.Mavzu: Flotatsiya haqida ma’lumot
Reja:

1. 
   Flotatsiya haqida ma’lumot
   
2. 
   Sulfidli minerallar, ko‘pikli flotatsiya, flotogravitatsiya, ionli flotatsiya, flokulyar flotatsiya
   

Flotatsiya - universal va yuqori texnologik ko‘rsatkichlarga erishish mumkin
bo‘lgan jarayon hisoblanib, uning borishiga ko‘p sonli omillar ta’sir qilishi
mumkin. Ularga: dastlabki mahsulotning mineral tarkibi va yirikligi, bo‘tananing zichligi, xarorat, reagent tarkibi, suvning tarkibi, flotatsiya vaqti, bo‘tananing
mashinadagi aeratsiyalanish darajasi va h.k.
Boyitilayotgan rudaning mineral tarkibiga qo‘llanadigan reagentlarni tanlash,
ularning sarfi, va rudadagi komponentlarni ajralish ketma-ketligi tanlanadi. Rudani
mineral - petrografik o‘rganish asosida flotatsiyadan oldin hamma mineral
komponentlarning tarkibi, o‘simtalarning o‘zaro tuzilishi, begona
aralashmalarining oksidlanish darajasi va har qaysi komponentning massa ulushi
belgilanadi. Buning asosida reagentlar tanlanadi, yanchish va flotatsiya sxemalari
belgilanadi.
Turli xil rudalar turlicha flotatsiyalanadi. Sulfidli minerallarni nosulfid
minerallardan flotatsiya usuli bilan oson ajratish mumkin. Sulfidli rudalarning
oksidlanishi va tanlab eritilishi natijasida hosil bo‘lgan oksidli rudalarning
flotatsion qobiliyati sust bo‘ladi va ular avval sulfidlanmasdan turib
flotatsiyalanmaydi.
Flotatsiyada dastlabki mahsulotning yirikligi shunday bo‘lishi kerakki,
qimmatbaxo komponent zarrachalari o‘ziga yopishgan puch tog jinslari
minerallardan to‘liq ozod bo‘lgan va flotatsiyalanuvchi zarrachalarning o‘lchami
havo pufakchalarining ko‘tarilishi kuchiga mos kelishi kerak.
Odatda flotatsiyani zarrachalarning o‘lchami 0,02-0,5 mm orasida olib
boriladi. Flotatsiyalanuvchi mineral zarrachalarning maksimal o‘lchami ularning
gidrofobligiga va shakliga bog‘liq. Rudani flotatsiyadan oldin yanchganda shunga
erishish kerakki, dastlabki bo‘tana tarkibida flotatsiyalanishi mumkin bo‘lmagan
yirik zarrachalar ham, shuningdek, ajralishni keskin ko‘paytiruvchi va reagentlar
sarfini oshiruvchi, o‘lchami 0,02 mm dan kichik bo‘lgan shlamlar bo‘lmasin.
Bo‘tananing qattiq zarrachalarining massa ulushi 15-40% gacha bo‘lishi
mumkin. Flotatsiyaning ba’zi operatsiyalarida suyuqroq bo‘tana ishlatish
maqsadga muvofiq bo‘lsa, ayrim operatsiyalar uchun esa bo‘tana quyultiriladi.
Bo‘tananing zichligi katta bo‘lganda uning pufakchalar bilan to‘yinish
darajasi pasayadi, yirik mineral zarrachalarning flotatsiyalanishi yomonlashadi,
kontsentratning sifati pasayadi. Yuqori sifatli kontsentrat olinishi talab qilinganda
flotatsiya suyuqroq bo‘tanada olib boriladi.
Xaroratning ortishi ko‘p xollarda flotatsiya jarayoniga ijobiy ta’sir etadi.
Bunda bir qator reagentlarning (ayniqsa, yog‘ kislotalari va sovunlar) eruvchanligi
ortib, ularning sarfi kamayadi. Shu bilan bir vaqtda to‘plovchi sifatida
ksantogenatlar ishlatilganda bunday xol kuzatilmaydi va bunda bo‘tanani faqat
qish kunlaridagina isitish maqsadga muvofiq.
Flotatsiyada reagentlar tarkibi ishlatilayotgan reagentlarning turi, ularning
sarfi, jarayonga berilish tartibi reagentlarning bo‘tana bilan ta’sirlashuv vaqti bilan
belgilanadi. Reagent tartibi berilgan rudaning flotatsion qobiliyatini, mineral zarrachalarni yirikligi, suvning tarkibi va h.k.larni o‘rganish borasida olib borilgan
tajribalar asosida tanlanadi.
Odatda reagentlar quyidagi ketma-ketlikda qo‘shiladi: muhitning regulyatorlari,
depressorlar (aktivatorlar), to‘plovchi va ko‘pik hosil qiluvchilar.
Muhit regulyatorlari tegirmonga yoki chanlarga beriladi. To‘plovchilar esa
kontakt chanlar yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri flotomashinalarga beriladi. Tuplovchi
odatda bira-to‘la emas, balki oz-ozdan qo‘shiladi. Ko‘pik hosil qiluvchilar
flotatsion kameraga beriladi.
Suvning tarkibi - flotatsiya jarayoniga ta’sir qiladi, chunki suv zining tarkibida
har xil ionlar, erigan gazlar va boshqa qo‘shimchalarni saqlaydiki, ular muhitning
pH ini o‘zgartirib, ko‘pik hosil bo‘lishini yomonlashtiradi va reagentlar sarfini
oshiradi. Bo‘tanadagi ionlar kerak bo‘lmagan holda minerallarga aktivligini
oshiruvchi yoki sundiruvchi sifatida ta’sir qilishi mumkin.
Flotatsiya vakti-flotatsiyalanuvchi komponentning kontsentratga ajralish
darajasi va kontsentratning sifatini belgilaydi. Olib borilgan tajribalar shuni
ko‘rsatadiki, flotatsiya vaqtining ma’lum bir chegarasi (optimum) bo‘lib, flotatsiya
vaqtining optimumdan oshishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas, chunki
qimmatbaho komponentning kontsentratga ajralishining sezilarsiz darajada ortishi
flotatsiya vaqtining ancha uzayishi, kontsentrat sifatining yomonlashishi va
flotatsion mashina ishlab chiqarish unumdorligining kamayishi hisobiga sodir bo‘ladi.
Bo‘tananing aeratsiyalanish darajasi flotatsiya vaqti va boyitishning texnologik ko‘rsatkichlariga ta’sir qiladi. Bo‘tananing aeratsiyalanish darajasi ortishi bilan flotatsiya vaqti kamayadi. Biroq, bo‘tanani havo bilan xaddan tashqari to‘yintirish ularni qo‘shilishini ko‘paytiradi. Nisbatan yirik pufakchalar katta tezlikda qalqib chiqib, ulardan mineral zarrachalarning ajralish ehtimolini oshiradi. Butanada mineral zarrachalarni ko‘tarish uchun nisbatan yirik zarrachalar (d = 1mm) ning ham, va mineral zarracha yuzasini aktivlashtiruvchi mayda pufakchalarning ham bo‘lishi kerak.
Flotatsiyaning samarali ketishiga flotatsion mashinaning ishlash sharoiti ham
ta’sir qiladi. Mashinaga tushayotgan bo‘tananing xajmi va undagi qattiq zarrachalarning massa ulushi (zichligi) doimiy bo‘lishi kerak. Flotatsion mashinani xaddan tashqari yuklash metalni kontsentratga ajralishini kamaytiradi, chunki flotatsiya vaqti kamayadi. Mashinaga etarli miqdorda mahsulot solinmasa, buning aksicha, flotatsiya vaqti ortadi va kupikli mahsulotga puch tog‘ jinslari o‘tib ketib, kontsentrat sifati yomonlashadi.