Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

 
 
GETEROSTRUKTURALAR ASOSIDA YUQORI SAMARADORLIKDAGI 
TEZKOR FOTOQABULGILGICHLAR YARATISHDAGI BA’ZI 
XUSUSIYATLAR 
 
A.A. Po’latov, D.A.Yusupov, J.J. Soyipov, A.Karimov 
Namangan davlat universiteti, Uychi ko’chasi 316-uy, Namangan 160119, 
O’zbekiston
 
O’tgan asrning 80-yillarining boshlarida yarimo'tkazgichli elektronikada, 
birinchi navbatda optoelektronikada geterostrukturalarni qo'llash bo'yicha jadal 
ishlar boshlanganligi ma’lum. Bu ishlarning rivojlanishining harakatlantiruvchi 
kuchi, 
p-n
gomoo’tishlariga asoslangan qurilmalarda mavjud bo'lmagan 

---

Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar

II xalqaro ilmiy anjumani 
 
19-20 noyabr 2021 yil 
435 
xususiyatlar va parametrlarni olish istagi edi. Darhaqiqat, qurilma tarkibida 
yarimo'tkazgichning eng muhim xarakteristikasini – taqiqlangan soha kengligini 
boshqarish qobiliyati deyarli barcha yarimo'tkazgichli qurilmalarning asosiy 
parametrlari va xususiyatlarini yaxshilashga va ba'zi hollarda tubdan yangilarini 
yaratishga imkon berdi. Tasodifiy emaski, fotodetektorlarning rivojlanishi va 
takomillashuvi geteroo’tishlardan foydalanish bilan bog'liq edi, chunki ideal 
geterostrukturalarning fotodetektorlarni yaratish uchun qo'llanilishi nafaqat 
spektral sezuvchanlik sohasini boshqarishga imkon berad, balki kvant 
samaradorligini oshirish, fotodetektorlarni tezkorligini oshirish, qorong'ulikdagi 
toklarni kamaytirish va shu bilan ularning qo'llanish sohalarining kengayishi 
tufayli nurlanishni qabul qiluvchilarining parametrlari va xususiyatlariga 
qo'yiladigan barcha talablarni qondirish. 
Shunday qilib, spontan va kogerent nurlarning samarali yarimo'tkazgichli 
manbalarini yaratish bilan, ma'lumotlarni uzatish va qayta ishlash, lazer diapazoni 
va boshqalarni optik diapazonini keng rivojlantirish boshlandi. Optik tolali aloqa 
tizimlari bo'yicha ishlarning rivojlanishi bir vaqtning o'zida talab qilinadigan 
tarmoq kengligi va minimal shovqin bilan kerakli spektr diapazonida yuqori 
sezuvchanlikka ega bo'lgan fotodetektorlarni yaratishni talab qiladi. 
Ko'p hollarda yorug'lik signalini elektr signaliga samarali aylantirishga qodir 
bo'lgan fotodetektorlar kerak bo'ladi balki, yuqori intensivlikdagi yorug'lik signali, 
shuningdek, yorug'likni bir spektral tarkibdan boshqasiga va infraqizil 
nurlanishning ko'rinadiganga aylantirish alohida qiziqish uyg'otadi.O’ta qisqa lazer 
impulslarini olish texnikasini takomillashtirish va o’ta tezkor elektronikaning juda 
tez jadal rivojlanishi yuqori samarali fotodetektorlar va optoelektronik 
pikosekundli komutatorlarni ishlab chiqishni talab qildi.Bularning barchasi turli xil 
geterofotodetektorlarning keng spektral diapazonida - o'rta IQ sohadan
ultrabinafsha nurlanishigacha yaratish va o'rganish uchun ko'p sonli ishlarning 
paydo bo'lishiga turtki bo'ldi. 
Barcha geterofotodetektorlarda keng sohali soha odatda yorug'lik kiritish 
uchun "oyna" vazifasini bajaradi. Taqiqlangan soha kehgligi keng 
yarim 
o'tkazgichning to'g'ri tanlangan parametrlari bilan erkin tashuvchilarda yutilishini 
e’tiborga olmaslik mumkin va h
energiyali yorug'lik deyarli yo'qotishsiz 
muvozanatsiz zaryad tashuvchilarni (MZT) ajratish sohasiga yetib boradi. Aniqki, 
“oyna”ning roli ayniqsa (MZT)larning kichik diffuziya uzunligiga va sirt 
rekombinatsiyasining yuqori tezligiga ega bo'lgan to’g’ri zonali materiallarga 
asoslangan fotodetektorlarda muhimdir.Bu holat qisqa to'lqin uzunlik chegarasini 
boshqarishga imkon beradi.Kehg sohali materialning taqiqlangan soha kengligini
o'zgartirish orqali spektral sezuvchanlik sohasini qisqa to’lqinli chegarasini 
boshqarish imkonini beradi. 
Shuningdek “oyna” effekti, MZT generatsiya sohalarini birlashtirish va ularni 
ajralish imkonini beradi. Shunday qilib, keskin geteroo’tishalarda kvant 
samaradorligi faqat elektron-teshik juftlarini ajratish koeffitsienti bilan belgilanadi, 

---