Fonetikaning tadqiqot maqsadi va usuliga ko‘ra turlari Reja

3.Tovush tembri - tovushning asosiy ton va yordamchi tonlar (oberton, parsial tonlar)

qo‘shilmasidan tarkib topadigan sifati. Tovush tembrini ifodalovchi va uning boshqa tovushlar

tembridan farqini ko‘rsatuvchi chastotalar formantlar deyiladi. Tovush formantlari maxsus

eksperimental apparat -spektograf yordamida aniqlanadi.

Tovush tembrining turli xil formantlarga ega bo‘lishida bo‘g‘iz bo‘shlig‘i, halqum, og‘iz

bo‘shlig‘i va burun bo‘shlig‘i maxsus rezonatorlik (akustik fil`trlik) vazifasini bajaradi: bunday

bo‘shliqlarning turli shaklga kirishi, hajmi, undagi a`zolarning harakati-holati tovushning

bo‘yoqdorligini (sifat belgilarini) o‘zgartirib turadi, shu tariqa fonemalarning O‘zaro farqlanishi

ta`minlanadi. Odatda, tovush tembri unli fonemalarda muhim rol` o‘ynaydi: hamma unli

fonemalarda ovoz bor, ammo ular bir-biridan tembri bilan farq qiladi. Ayni paytda, tovush

tembri ayrim undoshlarni, masalan, sonantlarni farqlashda ham qatnashadi. Bulardan tashqari,

tembr nutqning supersegment birligi, ovoz tovlanishlari tarzida ham namoyon bo‘ladi: quvnoq

tembr, ma`yus tembr kabi. Tembrning bu turlari nutqning ekspresssiv-emotsional xususiyatlarini

ta`minlaydi.