Folklorshunoslikka

grafik-tarixiy  metod”  muallifi  Kaarle  Kron  (1863-1933)ning  xiz- 
matlari katta boidi.  K.Kron otasining “Kalevala”ni o ‘rganish bora- 
sidagi ilmiy izlanishlarini davom ettirgani holda, o‘z nazariy qarash- 
larini quyidagicha talqin qilgan:
1) epos va xalq qo‘shiqlarining baynalmilal xarakteri faqat uning 
g‘oyasida emas, balki syujetida ham aks etadi;
2) syujet muayyan motivlar tizimidan tashkil topadi;
3) syujetning ilk manbai uning barcha variantlarini qiyoslash nati- 
jasida aniqlanadi;
4)  adabiy arranada mavjud boigan barcha variantlar jonli og‘zaki 
ijro jarayonida yozib olingan boisa, jo ‘g‘rofiy jihatdan iasnif qilinadi;
5) tadqiqotni to ia  yakunlash uchun har bir viloyat, har bir provin- 
siya,  har  bir  qishloqdan  yozib  olingan  variantlar  kerak  boiadi. 
Muayyan folklor asarining barcha variantlari tahlil qilinganda, uning 
arxetipi aniqlanadi.
K.Kronning bu taiimoti o‘sha paytda Yevropa folklorshimosligi- 
da  g‘oyat  keng  yoyilgan  edi.  1893-yilda  “Zolushka”  (“Yetim  qiz”) 
tipidagi  xalq  ertaklarining  J.Kuoks  tomonidan  tavsiflangan  350  ta 
varianti nashr etilganligi ham buni tasdiqlaydi.
K.Kron o‘z hamkasblari -  fin olimi A.Aarne, shved olimi K.V.fon 
Sidov  hamda  daniyalik  folklorshunos  Aksel  Olrik  bilan  birgalikda 
1907  yilda  “Xalqaro  folklorshunoslar jamiyati”  (“Folklore  Fellows 
Communications”  yoki  qisqartma  shakli  “FFC”)ni  tuzdi.  Ana  shu 
jamiyat  nashri  hisoblangan  jurnalda  har  yili  ertak  syujetlarining 
ko‘rsatkichlarini tuzish borasidagi  izlanishlarning natijalari chop  et- 
tirila boshlandi.
45
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K.Kron  fin  folklorshunoslarining  “muayyan  folklor  asarining 
qadimiy  shakli  sodda  ko‘rinishga  ega  bo‘ladi”  degan  qarashini 
rivojlantirib,  afsona  yoki  epik  rivoyatning  ilk  shaklini  belgilash 
tarixiy-jo‘g ‘rofiy tadqiqotning bosh masalasi emas, degan xulosaga 
keldi.  Uning fikricha, bu metod ilk badiiy shaklning turli davrlar va 
turli hududlarda tarqalgan variantlaridagi o 'zgarishlarni aniqlash- 
da  yaxshi  Samara  beradi.  Olim  bu  nazariy  qarashini  o ‘zining 
qiyosiy  adabiyotshunoslikka oid ishlarida,  odam va tulki haqidagi 
ertaklaming  o'ziga  xos  xususiyatlarini  o ‘rganishga  bag‘ishlangan 
tadqiqotida,  shuningdek,  “Kadevala”  va  eston  xalq  qo‘shiqlari 
haqidagi  asarlarida,  ayniqsa,  1926-yilda nashr ettirilgan  “Folklor-