Folklorshunoslikka

0 ‘quv  qo‘llanma  Oliy  ta’lim  muassasalarida  o ‘tiladigan  “Folklorshunos­
lik  tarixi  va  nazariyasi”,  “0 ‘zbekiston  nomoddiy  madaniy  merosi”  fanlarida 
q oilash  uchun qo‘shimcha adabiyot sifatida mo'ijaliangan.
Ushbu  o ‘quv  qoilanm a  folklorshunoslik  bilan  qiziquvchi  keng  ommaga 
hamda musiqa  san’ati y o ‘nalishida saboq  olayotgan  Oliy  va o ‘rta ta’lim  muas- 
sasalari talaba va o ‘qutuvchilari  uchun m oijallangan
UO‘K: 398(575.1)(075) 
KBK: 8 2 (5 0 ‘)ya7
M as’ul muharrir:
T.Mirzayev -  filologiya fanlari doktori, professor.
Taqrizchilar:
O.Axmedova --  U‘zDSMl  «Folklor  va  etnografiya»  kafedrasi 
dotsenti,  filologiya fanlari nomzodi;
Sh.Turdimov -  O  zR 
FA 
0 ‘zbek  tili,  adabiyoti  va 
folklori  instituti yetakchi ilmiy xodimi,  filologiya fanlari doktori.
ISBN 978-9943-5010-9-6
©«Barkamol  fayz media» nashriyoti, 2017.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

KIRISH
Xalqimizning  eng  qadimiy  hayotbaxsh  milliy  qadriyatlaridan 
biri  folklor  san’atidir.  Bu san’at badiiy  an’analari  tizimi  sifatida xal­
qimizning  ilg‘or  umuminsoniy  g‘oyalarini  takomillashtirib,  kela- 
jakka umid,  ezgulik,  mehr-sahovat,  insoniylik,  vatanparvarlik bilan 
bogiiq  milliy  va  ma’naviy  qadriyatlami  shakllantirishga  xizmat 
qilmoqda.
“Folklorshunoslikka  kirish”  fanini  o‘rganish,  folklor  san’ati  me- 
rosini  chuqurroq  tatbiq  etish,  bugungi  zamondoshlarimiz  ma’naviy 
ehtiyojini  qondirishda  katta  muhim  manba  vazifasini  o‘taydi.  Bu 
fan  milliy  qadriyatlarimizni  tiklash va rivojlantirishda  o‘z hissasini 
qo‘shadi,  ya’ni  folklorshunoslikning an’anaviy tur hamda janrilami 
amaliy  va  nazariy jihatdan  bosqichma-bosqich  o‘rganishda  muhim 
ahamiyat kasb etadi.
0 ‘zbek folklorining  so‘z san’atiga asoslangan janrlar tizimi dos- 
ton, ertak, qissa, rivoyat, naqi, afsona, mif, lof, latifa, marosim folk- 
lori, bolaiar folklori, og‘zaki drama, maqol va hikmatli so'zlar, afsun, 
avrash, olqish va qarg‘ishlardan iboratdir.  Bu ulug‘vor badiiy  meros 
ajdodlarimiz poetik tafakkurining  mahsuli o‘laroq  shakllangan.  Har 
bir janrga oid folklor materiallari o‘ziga xos poetik tizimi, ijro usuli, 
hayotiy-maishiy vazifasi, musiqaga munosabati, voqelikni badiiy aks 
ettirish tarzi va boshqa jihatlariga ko‘ra bir-biridan farqlanib turadi. 
Xalqimiz orasida folklorshunoslikning yuqori malaka va salohiyatiga 
ega boigan ijodiy maktablari  shakllangan boiib,  ularning merosini 
o‘rganishda “Folklorshunoslikka kirish” fanining ning o‘z o‘mi bor.
Xalq ijodiyotida mujassamlashgan yuksak ma’naviy barkamollik 
an’analari bugungi kunda yosh avlodni tarbiyalab, voyaga yetkazish- 
ning milliy  negizi  hisoblanadi.  Shu bois,  o‘zbek xalq  ijodining bey
;  •  , 
Í 
}
  j  j 
'  ' 
,
kO O fyO
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va serqirra an’analarini qayta tiklab, keng rivojlantirish, yoshlaming 
bugungi kundagi  ijodiy salohiyatini ro‘yobga chiqarishda yetarli da- 
rajada  imkoniyatlar  yaratish  uchun  folklor  va  etnografiya  bo‘yicha 
mutaxassislarini  tayyorlash  amaliy  ahamiyatga  egadir.  “Kadrlar 
tayyorlash  milliy  dasturi”  va  “Taiim   to ‘g ‘risidagi”  Qonun  ham 
mamlakatimiz  ma’naviy  hayoti  uchun  g‘oyat  zarur  boigan  shun- 
day  malakali,  intellektual  salohiyati  yuqori,  ma’naviy  olami  teran 
mutaxassislami  tayyorlash  lozimligini  taqozo  etadi.  Folklor  va  et­
nografiya  yo‘nalishi  bo‘yicha  mutaxassislar  tayyorlashning  milliy 
negizi -  xalqimizning ma’naviy qadriyatlarini yanada takomillashti- 
rish, ommaning ijodiy  iqtidorini  o‘stirish, yosh avlod ongiga musta- 
qillik  mafkurasi  g ‘oyalarini,  milliy  qadriyatlami  singdirishdan  ibo- 
rat.  Chunki bunday mutaxassislar ajdodlarimiz ijodiy salohiyatining 
eng yaxshi an’analarini kelgusida ham davom ettirishni ta’minlashga 
o ‘z hissalarini qo‘shmog‘i kerak.
Xalqimizning  dunyoqarashi,  ijtimoiy-siyosiy,  ma’naviy-estetik 
va falsafiy qarashlarini o ‘ziga xos  tarzda badiiy talqin qiluvchi xalq 
og‘zaki  ijodi  folklorshunoslikning  nodir  manbalaridan  hisoblanadi. 
Folklor asarlari  ona diyorimizda yuksak madaniyatni  bunyod etgan 
ulug‘  ajdodlarimizning  turmush  tarzi,  orzu-intilishlari,  urf-odat  va 
marosimlari,  an’analari-yu  o‘zbekona  samimiyatini  mukammal  aks 
ettirganligi uchun ham qadrlidir.
An’anaviy  xalq  ijodiyotining  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  chuqur 
biladigan,  mustaqillik  davri  o‘zbek  folklorining  taraqqiyot  qonuni- 
yatlarini teran anglaydigan xalqning ma’naviy ehtiyojlari va qiziqish 
doirasini yaxshi tushunadigan, havaskorlik ijodiyotini tashkil qilish, 
boshqarishning  nazariy  hamda  amaliy jihatlarini  to ia  o‘zlashtirgan 
malakali  mutaxassislami  tayyorlash  bugungi  kunning  dolzarb  ma- 
salalaridan  biridir.  Shu  sababli  ham  mazkur  sohaning  ilmiy  salohi­
yatini takomillashtirishda“Folklorshunoslikka kirish” fanini o‘qitish 
muhirn ahamiyat kasb etadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---