Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarning  o ‘sish  va  rivojlanish  jarayonida  m ineral  tuz- 
larning  ahamiyati.  Hayotiylikning  asosiy  xususiyatlaridan  biri 
b o ig a n   qo'zg'aluvchanlik  hodisasi  mineral  m oddalarning  (natriy, 
xlor.  kaliy)  mayjudligi  bilan  bog'liq.  Suvaklar,  asab  elementlari, 
muskullarning  o'sish  va  rivojlanishi  mineral  moddalarning  miq- 
doriga bog'liq.  Ular qon reaksivasini  (pH)  aniqlaydi, yurak va asab 
tizim ining  m o ia d il  faoliyatini  ta'm inlaydi,  gem oglobinning  hosil 
b o iis h i  m e’da  shirasi  tarkibidagi  xlorid  kislota  (xlor)  sintezlanishi 
uchun  foydalaniladi.
M ineral tuzlar hujayralarning hayot faoliyati uchun zarur b o ' Igan 
m a iu m  osmotik bosimni hosil qiladi.
Yangi  tu g ilg a n   bolalarda  mineral  moddalar  tana  o g irlig in in g
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2,55  %  ni  tashkil  etsa,  voyaga yetgan  odam larda -   5  %  ni  tashkil 
etadi.
Voyaga  yetgan  odamlar  aralash  ovqatlar  bilan  ovqatlanganda 
uning  organizmi  uchun  zarur  b o ‘lgan  mineral  m oddalarni  ovqat­
lar  bilan  oladi.  Odamlar  faqatgina  osh  tuzini  ovqatga,  ovqatlarga, 
kulinariya ishlov berish vaqtidagina qo'shiladi. o'sayotgan bola or­
ganizmi ko'plab qo'shim cha mineral moddalarni tushishiga ehtiyoj 
sezadi.
Mineral m oddalar bolalarning rivojlanishi uchun muhim ahami- 
yatga  ega,  suyaklarning  o'sishi,  to g ‘aylam ing  suyaklanish  mud- 
dati  va  organizmdagi  oksidlanish  jarayonlarining  holati  kalsiy 
va  fosforlar  almashinuvi  bilan  b o g iiq .  Organizmdagi  oqsillar  va 
yo g'lar  almashinuvi,  qon  ivishi,  muskullarning  qisqaruvchanligi, 
asab  tizim ining  qo'zg'aluvchanligiga,  odatda,  kalsiy  ta ’sir  ko'rsa- 
tadi.  Fosfor esa faqatgina suyak to'qim alarining rivojlanishi  uchun 
zarur  bo'lm ay  balki  asab  tizimi,  ko'plab  bezli  va  boshqa  a ’zolar- 
ning  m o'tadil  faoliyati  uchun  ham  zarurdir.
Temir  qondagi  gemoglobin  tarkibiga  kiradi,  bolalar  organizmi­
ning  kalsiyga  bo'lgan  talabi  uning  hayotining  birinchi  yilida  qayd 
etiladi:  bu  yoshdagi  kalsiyning  miqdori  2  voshdagidan  8  marta, 
3  yoshlikdagidan  13  marta  ko'pdir,  so ' ngra  organizmning  kalsiy­
ga  bo'lgan  talabi  pasadyadi  va jinsiy  yetilish  davrida biroz  ortadi. 
M aktab  o'quvchilarining  bir  kecha-kunduzlik  kalsiyga  b o ig a n  ta­
labi  0,68-2,36  g ni,  bir kecha-kunduzlik fosforga bo 'lg an  talab  esa 
1,5-4  g  ni  tashkil  etadi.
Maktab yoshdagi bolalar uchun kalsiy va fosfor tuzlarining maq- 
bul konsentratsiyasining o'zaro nisbati  1  g aten g  b o is a ,  8-10 yosh- 
da  -   1  :  1,5,  o'sm irlar  va  katta  yoshdagi  o'quvchilar  uchun  1  :  2 
bo'lishi  kerak.  Ca va P tuzlarining bunday nisbati  skeletning rivoj- 
lanishini  m o ’tadilligini  ta'm inlaydi.  Sutda  yuqoridagi  tuzlarning 
nisbati  ideal  holatda,  shuning  uchun  ham  bolalarning  oziqlanish 
ratsioniga  sut,  albatta,  qo'shilishi  shart.
Bolalarning temirga bo'lgan talabi, voyaga yetgan odam lamiki- 
ga qaraganda yuqori,  (1  kg tirik vaznga bir kecha-kunduzda  1,2  mg 
dan  to 'g 'ri  ketadi,  voyaga  yetgan  odam larda  esa  0,9  mg).  Bolalar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bir kecha-kunduzda 2 5-40  mg natriy olishi,  12-30  mg kaliy va  12- 
15  mg xlor olishi  kerak.