Физиология, психология, Г. Гельмгольц, психофизиология, психофизика, Э. Вебер, Т. Фехнер, В. Вундт, экспериментал психология, Э. Титченер, лаборатория методлари

5.2.Турмушда ва касбий суҳбат. Суҳбат методининг татбиқ этиш мақсадлари ва сохалари.
Суҳбат методи-шахсий мулоқот жараёнида фактлар тўплаш-олинган жавобларга мувофиқ саволларни ўзгартириш, шунингдек билвосита саволлардан фойдаланиш имконини беради. Бу усул энг яхши билиш имконини беради, шунинг учун у индивидуал иш ажралмас ҳисобланади. Бироқ, ахборот тўплаш усули сифатида у фақат ёрдамчи сифатида ишлатилади, чунки у кўп вақт талаб қилади ва етарли мукаммалликни таъминламайди.
Суҳбат турлари-суҳбатлар психологик вазифага қараб фарқланади. Қуйидаги турлар фарқланади:
Терапевтик суҳбат
Экспериментал суҳбат (экспериментал фаразларни синаш учун)
Автобиографик суҳбат
Субъектив анамнез йиғиш (субъект шахси ҳақида маълумот йиғиш) - интервью
Объектив анамнез йиғиш (предметнинг танишлари ҳақида маълумот тўплаш).
Суҳбат методи қўлланилади:
-бола шахсини, унинг ўтган ҳаётини, уй муҳитини, ота-онасини, дўстларини, қизиқишларини ва ҳоказоларни ўрганишда ;
-қўшимча маълумотларни олиш учун бошқа тадқиқот усулларидан фойдаланганда (тасдиқлаш, аниқлаштирилган нарсаларни тушунтириш);
-дастлабки танишувда, ҳар қандай тадқиқот бошланганда.
Суҳбат стандартлаштирилган (барча респондентларга бериладиган аниқ шакллантирилган саволлар) ва стандартлаштирилмаган (саволлар эркин шаклда қўйилади) бўлиши мумкин.
Тадқиқот усули профессионографияда ёрдамчи бўлиб, у касб билан танишишнинг дастлабки босқичида ёки кам кузатиладиган ва експериментал текшириладиган касбий фаолиятнинг шу жиҳатларини ўрганиш учун ишлатилиши мумкин.
5.3.Суҳбат режаси. Суҳбат ўтказиш жойи ва давомийлиги. Суҳбат босқичлари ва уни протоколлаштириш.
Тадқиқот мақсади, суҳбат қилинадиган одамлар сони, вақт чегараси ва техник имкониятларига қараб, сўров оғзаки суҳбат шаклида ёки анкета шаклларидан фойдаланган ҳолда ўтказилиши мумкин. Суҳбатнинг анкета методидан афзаллиги шундаки, суҳбат давомида барча тушунарсиз техник саволларни билиб олишингиз мумкин, агар у етарли даражада тўғри қабул қилинмаса, саволнинг таҳририни ўзгартиришга имкон беради. Шу билан бирга, улар нафақат юқори малакали мутахассисларга, балки иш бошлаётган ёки унда муваффақиятсизликка учраган одамлар дуч келадиган қийинчиликларни ўрганиш учун камроқ малакали мутахассисларга ҳам мурожаат қилишади. Сўров қийинчиликлари кўп йиллар давомида ишлаб чиқаришда муваффақиятли ишлаётган одамлар ҳам ҳар доим ҳам ўз ҳаракатларининг моҳиятини ҳисобга ололмаётганлигида ётади. Иш учун бошқа муҳим тафсилотлар мутахассисга жуда аниқ кўринади, у ҳатто уларни еслатиб ўтмайди. Шунинг учун суҳбат жараёнида маҳорат сирларини очиб бериш учун жуда кўп тайёргарлик ишларини олиб бориш лозим.
Суҳбат – синалувчининг ўз фаолияти ҳақида бевосита ёки билвосита, оғзаки ёки ёзма маълумот олиши, унда ўзига хос психологик ҳодисалар кўзга ташланади (руҳий ҳодисалар ҳақидаги фактлар тўплами).
Суҳбат турлари:
Стандартлаштирилган-қатъий белгиланган тартибда бериладиган олдиндан тузилган саволлардан иборат.
Эркин-экспериментатор суҳбатнинг фақат умумий режасига ега ва саволларни ўзи шакллантиради, суҳбатнинг қандай ривожланишига қараб уларнинг тартибини белгилайди.
Ишончли маълумотларни олиш учун суҳбатда турли хил саволлардан фойдаланилади:
- очиқ ("китоб ўқишни ёқтирасизми?»)
- билвосита ("одатда бўш вақтингизда нима қиласиз?»)
- роектив ("агар сизга яқин 2 соат ичида нима бўлишини айтишганда нима қилишни ҳохлардингиз?»)
Ҳар бир суҳбат аниқ белгиланган мақсад ва уни амалга ошириш режасига эга бўлиши лозим.
Суҳбат муваффақияти боғлиқ:
а) тайёрлик даражаси (мавжудлик мақсадлари, режа интервюлар, синалувчи ёши ва ўқувчиларнинг индивидуал хусусиятлари, шарт-шароитлари, жойлашиши ва ҳ.к.);
б) берилган жавобларнинг самимийлиги (ишончнинг мавжудлиги, такт ўрганиш, таълим жараёнининг мувофиқлиги, дастурни қўллаб суҳбат саволларини ва суҳбат мақсадига боғлиқ масалаларни тўғрилаш ва бошқалар.).