Физиология, психология, Г. Гельмгольц, психофизиология, психофизика, Э. Вебер, Т. Фехнер, В. Вундт, экспериментал психология, Э. Титченер, лаборатория методлари

5-мавзу. Вербал-коммуникатив методлар.
Режа:
5.1.Суҳбат методи. Сухбат методининг умумий характеристикаси.
5.2.Турмушда ва касбий суҳбат. Суҳбат методининг татбиқ этиш мақсадлари ва сохалари.
5.3.Суҳбат режаси. Суҳбат ўтказиш жойи ва давомийлиги. Суҳбат босқичлари ва уни протоколлаштириш.
5.4.Сўров методи. Анкета сурови. Анкета кўринишлари ва уларнинг тавсифи.
5.5.Интервью усули. Интервью суҳбат ва сўров мужассамлиги сифатида. Интервью кўринишлари.
Таянч сўз ва иборалар:
Суҳбат методи, касбий суҳбат, мақсад, соҳалари, суҳбат режаси, психологик мулоқот, мулоқот ўрнатиш усуллари, сўров методи, анкета сўрови, интервью усули.
5.1.Суҳбат методи. Сухбат методининг умумий характеристикаси.
Суҳбат методи- эркин, нутқий муносабат туфайли олинган киши психик фаолиятининг хулосасини текшириш демакдир. Суҳбат-махсус тузилган дастур бўйича шахсий мулоқот жараёнида руҳий ҳодисалар ҳақида фактлар тўплаш усули. Бу метод ёрдамида инсон психикасини ўрганишда суҳбатнинг мақсади ва вазифаси белгиланади, унинг объекти ва субъекти танланади, якка шахслар, гуруҳ ва жамоа билан ўтказиш режалаштирилади, ўрганилаётган нарса билан ўзвий боғлиқ савол-жавоб тартиби тайёрланади. Суҳбатнинг бош мақсади муайян бир вазият ёки муаммони ҳал қилиш жараёнида инсон психикасидаги ўзгаришларни ўрганишдир. Суҳбат орқали турли ёшдаги одамларнинг тафаккури, ақлзаковати, хулқ-атвори, қизиқиши, билим савияси, эътиқоди, дунёқараши, иродаси тўғрисида маълумотлар олинади.
Суҳбат методи психологик вербал-коммуникатив метод бўлиб, у психолог билан респондент ўртасида ахборот олиш учун тематик диалог ўтказишдан иборат.
Оғзаки нутқий мулоқот вазиятларида коммуникаторлар ўз нутқлари билан шуғулланадилар. Тингловчи нутқни сўзловчининг артикуляцион аппаратининг ҳаво муҳитидаги жараёнларни қўзғатишига мос равишда шакллантиради. Автоматлаштирилган режимда тингловчи сўзловчининг нутқи сифатида субъектив қабул қилган илгари шаклланган нейропрограммаларни уларга мос равишда танлайди, ишга туширади ва ижро этади. Сўзловчи ўз жараёнларига эга бўлиб, тингловчининг мулки бўла олмайди. Сўзловчи ўз фикрларини тингловчига узатаётганини, уни хабардор қилаётганини, ахборот узатаётганини тасаввур қилиши мумкин. Тингловчи фақат ўз фикрлаш жараёнларига эга бўлиши мумкин, унинг натижалари сўзловчига мос келиши ёки келмаслиги мумкин, лекин бу натижалар бевосита сўзловчига ҳам берилмайди. У вазиятни ориентация моделларини эга, улар ҳақида тахмин қилиш мумкин.
Нутқий мулоқот вазиятларини акс эттиришнинг етарли эмаслиги кўпчилик инсонларга хосдир. Психологлар ҳам бундан мустасно эмас. Радишчев замонида "суҳбат" методи "ўқиш" деб талқин қилинар эди.