Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

 
ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ФАНИНИНГ БОШҚА 
ФАНЛАР БИЛАН ИНТЕГРАЦИЯСИ 
 
Ш. Халилова, М. Расулева 
Тошфарми, физика, математика ва ахборот технологиялари кафедраси 
 
Олий таълим муассасаларида фанларни ўқитиш жараёнига компъютер технологияларини 
қўллаш ва улар асосидаги мулътимедия воситаларидан фойдаланиш педагогик ва психологик 
нуқтаи назардан катта аҳамиятга эга бўлиб, бунда ўқув-тарбия жараёни фаолашади, дарс 
самарадорлиги ошади, ўқув материаллрининг турли шаклда узатилиши талабаларнинг 
диққатини ўзига тортади, юқори даражадаги кўргазмалилик тингловчида ўрганилаётган фанга 
нисбатан катта қизиқиш уйғотади, ўрганилган ўқув материалининг узоқ муддатга хотирада 
сақланишини таъминлайди ҳамда талабаларнинг мустақил таълим олиш имкониятлари кўпаяди 
ва вақт танқислиги муаммоси камаяди. 

---

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
177 
Фанлар орасидаги интеграция (бирлаштириш) талабаларнинг қизиқи-шини оширишга 
ёрдам беради, шу жумладан, дунёнинг яхлит манзараси ҳақида маълумот берувчи ғояни илмий 
шакллантиришга ёрдам беради.Интеграция шакллари хар хил бўлиши мумкин: информатика ва 
бошқа фанлар ўртасида фанлараро алоқаларни ўрнатиш, интеграллаштирилган дарслар, 
компютер ёрдамида ўтиладиган дарслар. 
Албатта, интеграциялашган дарслар олий таълим муассасаларида анчадан буён ўтказиб 
келинмоқда. Ушбу турдаги дарснинг ўзига хос хусусияти шундаки, бунда ҳар қандай босқичда 
икки ёки ундан ортиқ фанларнинг ўқув материаллари кесишишади. 
Интеграциялашган дарс - бу дарсни ўтказишнинг шундай шаклидирки, бунда турли хил 
фанларни ўрганишдан олинган билим ва кўникмалар уйғунлашади, бу эса бошқа фанларни 
ўқитиш усуллари ва воситаларидан фойдаланиш орқали талабаларни билим олиш имконияти 
чегарасини кенгайтиради. Бу дарс тайёргарлик ишлари ва ўқитишнинг техник воситалари 
ишини таъминлайдиган лаборант ёки ассистент вазифасини бажарадиган информатика 
ўқитувчиси томонидан олиб бориладиган компютер ёрдамидаги дарс эмасдир. Албатта, бундай 
дарслар жуда муҳимдир.
Интегратсиялашган дарсларнинг турлари ҳар хил бўлиши мумкин: янги материални 
тушунтириш, билимларни мустаҳкамлаш ва умумлаштириш, дарс-амалиёт ва бошқалар. Янги 
материални идрок этиш ёки илгари олинган билимларни мустаҳкамлаш бир фандаги каби 
иккинчи фанда ҳам амалга оширилиши муҳимдир. Бундай ҳолда, компютерга нафақат электрон 
ҳужжатни яратиш, қайта ишлаш ва сақлаш воситаси сифатида, балки билиш объекти сифатида 
ҳам рол бериш керак. Масалан, физика фани мавзуларидаги материаллар интерфаол тақдимот 
сифатида ишлаб чиқилиши мумкин ҳамда физик, математик ёки иқтисодий муаммоларни ҳал 
қилиш учун жадвал процессорларидан фойдаланиш ёки дастур яратиш мумкин бўлади. 
Шундай қилиб, интеграциялашган дарслар ва дарсдан ташқари машғулотлар илмий 
билимларнинг номутаносиб қисмларини бирлаштириш тамойилини амалга оширишга ёрдам 
беради, шунингдек талабаларни замонавий турмуш шароитларига мослаштириш мақсадига 
эришади. 
Биз биламизки, физика, кимё ва биология курсларида микро ва нано объектлар 
ўрганилади. Уларни оддий кўз билан кўриш мумкин бўлмаган ҳужайра, молекула, атом ичида 
содир бўладиган жараёнларни билиш ва тасаввур қилиш жуда муҳимдир. Ушбу ҳодисалар ва 
жараёнларни тасвирлаш учун талабаларга тушунтириш материаллари, жараён ёки ҳодисаларни 
тасвирлаш учун мультимедия тақдимотини ишлаб чиқиш таклиф қилиниши мумкин. Бу 
шунчаки слайд-шоу эмас, балки фойдаланувчи учун қулай бўлган ҳар қандай тартибда ҳаракат 
қилиши мумкин бўлган интерфаол тақдимотдир, яъни кимёвий реакция пайтида атомларнинг 
бир-бири билан қандай алоқада бўлишини, ҳужайранинг қандай яшаётганини, оқим симлар 
орқали қандай ўтишини кўришимиз мумкин. Интеграция ғояларига табиий ёки техноген 
объектларда содир бўладиган қандайдир жараён ёки ҳодисаларни моделлаштириш билан 
боғлиқ ишлар ҳам жавоб беради.
Масалан, биология ва информатика фанларини интеграциясида нима умумий бўлиши 
мумкин деган савол туғилади. Компютер - бу инсон томонидан яратилган қурилма 
ҳисобланади, биология эса тирик табиатда содир бўладиган ҳодисалар ва жараёнларни 
ўрганади. Мисол сифатида табиатни ўзгариш динамикасининг моделини яратишни таклиф 
қилиш мумкин, бунда йиртқич-жабрланувчи экологик тизимнинг турли хил ҳолатларини 
назарда тутиб, турли хил тўплам маълумотлар асосида жадвал процессорида мураккаб ҳисоб-
китобларни амалга ошириш керак. 
Хулоса қилиб айтганда, таълим ва таълимга интеграциялашган ёндашув муаммоли таълим 
технологиясининг ажралмас қисми бўлиб, ривожланаётган ва шахсга йўналтирилган таълим, 
ўқитиш усулларини шакллантириш ва лойиҳа фаолияти каби бошқа педагогик 
технологияларнинг 
элементларидан 
фойдаланади. 
Бу 
талабанинг 
тасаввурларини 
кенгайтиришга, ваколатлари ва қобилиятларини шакллантиришга ҳисса қўшади ва натижада 
билим ҳамда ақлий фаолиятни фаоллаштиради, ижодий фаол шахсни шакллантиради.

---