Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

ENERGIYaNING SAQLANISh QONUNI

Energiya bordan yo’q bo’lmaydi yo’qdin bor bo’lmaydi faqat bir turdan boshqasiga aylanadi.

Ishqalanishni xisobga olmasa to’la mexanik energiya ham saqlanadi buni erkin tushayotgan jism va tebranuvchi prujina misolida olamiz

a) Tebranuvchi prujina uchun energiyaning saqlanish qonuni

28-rasm

Doimiy tebranuvchi prujining to’liq energiyasi saqlanadi (28– rasm)

Muvozanat vaziyatdan masofaga siljigan sharning potensial va kinetik energiyalari tenglashadi.

b) Erkin tushayotganda energiyaning saqlanishi

yoki Balandlik o’rtasida kinetik energiya va potensial energiyalar tenglashadi, tezlik esa quyidagicha: Agar  tezlik bilan harakatlanayotgan jismning barcha energiyasi ichki energiyaga aylansa u quyidagi t temperaturaga qiziydi. (s-solishtirma issiqlik sig’imi)

29-rasm

MEXANIK ISh

Mexanik ish – jsmning dastlabki va oxirgi mexanik energiyalar farqidir. Energiyaga ega bo’lmagan jism ish bajara olmaydi. Yoki jism o’zida mavjud energiyadan ham ko’proq ish bajara olmaydi.

Ishqalanish kuchining bajargan ishi xar doim manfiy bo’lib, uning moduli s yo’lda quyidagicha:

Jismni yer sirtidan h balandlikka tekis ko’taruvchi va h balandlikdan yerga tekis tushuruvchi kuchlarning bajargan ishlari bir xil va quyidagicha:

Jismni yer sirtidan a tezlanish bilan h balandlikka ko’taruvchi kuchning bajargan ishi quyidagicha:

Jismni h balandlikdan a (a) tezlanish bilan tushuruvchi kuchning bajargan ishi quyidagicha:

Jism tepadan tushishda havoning qarshiligi tufayli a (a) tezlanish bilan tushsa, qarshilik kuchining bajargan ishi quyidagicha:

Jism turgan balandlikni h₁ dan h₂ gacha o’zgartishda tashqi kuch bajargan ish quyidagicha:

Jism turgan balandlikni h₁ dan h₂ gacha o’zgartishda og’irlik kuchi bajargan ish quyidagicha:

Prujina deformasiyasini x₁ dan x₂ gacha o’zgartishda tashqi kuchning bajargan ishi quyidagicha:

Prujina deformasiyasini x₁ dan x₂ gacha o’zgartishda elastiklik kuchining bajargan ishi quyidagicha:

Jism tezligini υ₁ dan υ₂ gacha o’zgartishda tashqi kuchning bajargan ishi quyidagicha: