7-amaliy mashg‘ulot mavzu: Moddiy nuqta dinamikasi 1-masala

7-AMALIY MASHG‘ULOT
Mavzu: Moddiy nuqta dinamikasi
1-masala. Og‘irligi R bo‘lgan havo shari a tezlanish bilan pastga tushmoqda. Havo sharini xuddi shunday tezlanish bilan yuqoriga ko‘tarilishi uchun qanday miqdordagi Q yuk (ballast)ni tashlab yuborish kerakligi aniqlansin.
E ch i sh. Pastga tushayotgan havo shariga og‘irlik kuchi va ko‘tarish kuchi ta’sir etadi (9.1,a shakl). (9.2) tenglamani vertikal o‘qqa proektsiyalab, quyidagini yozamiz,
(R/g)a=R-F
Ballast tashlab yuborilgandan keyin (9.1, b shakl) sharning og‘irligi R-Q ga teng bo‘ladi, lekin ko‘tarish kuchi avvalligicha saqlanib qoladi. U holda shar yuqoriga qarab harakatlanmoqda deb hisoblab, quyidagi tenglamani yozamiz,
(R-Q)a/g= F-(R-Q)
Ushbu tenglamalardan noma’lum ko‘taruvchi kuch F -ni yo‘qotib yuborsak, Q kuchining qiymatini aniqlaymiz, ya’ni
Q=2R/(1+g/a).


9.1 shakl 9.2 shakl


2-masala. Og‘irligi R bo‘lgan lift (9.2 shakl) a tezlanish bilan yuqoriga ko‘tarilmoqda. Trosning tortilish kuchi aniqlansin.
E ch i sh. Liftga og‘irlik kuchi va trosning reaktsiya kuchi ta’sir etmoqda. (9.2) tenglamaning vertikal o‘qqa proektsiyasidan iborat tenglama tuzamiz, (R/g)a=T-R, bundan
T=R(1+a/g)
Agar lift shunday tezlanish bilan pastga tushib kelayotgan bo‘lsa, u holda trosning tortilish kuchi T₁=R(1-a/g) ga teng bo‘ladi.


9.3 shakl 9.4 shakl
3-masala. Do‘ng ko‘prikning A nuqtasidagi radiusi R (9.3 shakl) ga teng. Massasi m -ga teng bo‘lgan va v - tezlik bilan ketayotgan avtomobil ko‘prikning A nuqtasida unga qanday kuch bilan bosadi.
E ch i sh. Ko‘prikning A nuqtasida avtomobilning normal tezlanishi a_n=v²/R bo‘ladi. Ko‘prikka undan tashqari avtomobilning og‘irlik kuchi _P=m va A nuqtaning reaktsiya kuchi ta’sir etadi. U holda (9.2) tenglamaning normal o‘qdagi proektsiyasi, yoki (9.11) tenglamaning ikkinchi formulasini qo‘llash natijasida,
mv²/R=mg-N bundan N=m(g-v²/R)
Avtomobilning ko‘prikka bosim kuchi moduli bo‘yicha N ga teng bo‘lib, pastga qarab yo‘naladi.