Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

4-ilova

B./ B. /B texnikasi jadvalini to’ldiring

№	Mavzu savoli	Bilaman	Bilishni xohlayman	Bildim
1	2	3	4	5
1	Nyutonning birinchi qonuni
2	Nyutonning ikkinchi qonuni
3	Nyutonning uchinchi qonuni
4	Mexanik ish
5	Kinetik energiya
6	Potentsial energiya

5-ilova

Ilgagidagi tortish kuchi 15 kN bo’lgan traktor prisepga 0,5 m/s² tezlanish beradi. Tortish kuchi 60 kN ga yetadigan traktor o’sha prisepga qanday tezlanish beradi?

Berilgan m1=m2 F1=15 kN=15*10^-3 N F2=60 kN=60*10^-3 N	Echish
Hisoblas

[3]dan. 2.2, 2.8, 2.15, 2.21, 2.30, 2.34, 2.42, 2.50.masalalarni birin ketin yechtiradi

6-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan. 2.4, 2.10, 2.17, 2.24, 2.32, 2.38, 2.46, 2.54.

3-mavzu. Elastiklik va ishqalanish kuchlari. Tortishish kuchlari. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish.

3.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Elastiklik va ishqalanish kuchlariga doir masalalar yechish. 2. Tortishish kuchlariga doir masalalar yechish. 3. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Elastiklik va ishqalanish kuchlari. Tortishish kuchlari. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Elastiklik va ishqalanish kuchlariga doir masalalarni tushuntirish va yechish;		O’quv faoliyatining natijalari:Talaba: - Elastiklik va ishqalanish kuchlariga doir masalalarni tushunadi va yechadi;
- Tortishish kuchlariga doir masalalarni tahlil qilish;		- Tortishish kuchlariga doir masalalarni tahlil qiladi;
- Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechishni o’gatish;		- Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechishni o’ganadilar;
O’qitish uslubi va texnikasi		Amaliy, “BBB” texnikasi
O’qitish vositalari		Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli		Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti		Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun tezkor B.B.B texnologiyasi o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [3]dan. 2.65, 2.68, 2.75, 2.79, 2.82, 2.87, 2.93, 2.98 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydil. (BBB jadval to‘ldiriladi)	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi.Javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masala larni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan. 2.66, 2.69, 2.77, 2.80, 2.85, 2.89, 2.95, 2.99 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshi adi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Elastiklik va ishqalanish kuchlari. Tortishish kuchlari. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish.

Reja:

1. Elastiklik va ishqalanish kuchlariga doir masalalar yechish.

2. Tortishish kuchlariga doir masalalar yechish.

3. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Elastiklik va ishqalanish kuchlari. Tortishish kuchlari. Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Elastiklik va ishqalanish kuchlariga doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- Tortishish kuchlariga doir masalalarni tahlil qiladi;

- Maydon nazariyasi elementlari. Tortishish maydonidagi harakatga doir masalalar yechishni o’ganadilar;

2-ilova

B.B.B. metodi asosida tarqatma materiallar

	Tushuncha	Bilaman “+”, Bilmayman “-”.	Bildim “+”, Bilaolmadim “-”
1	Elastiklik kuchi ifodasini yozing?
2	Ichqalahish kuchi ifodasini yozing?
3	Tortishish kuchlari ifodasini yozing?
4	Maydon nazariyasi elementlari deganda nimani tushunasiz?
5	Tortishish maydonidagi harakat deganda nimani tushunasiz?

3-ilova

IShQALANISh KUChI TA’SIRIDA GORIZONTAL TEKISLIKDAGI HARAKAT

Jismning harakatiga to’sqinlik qiluvchi kontakt yuzalardagi kuch ishqalanish kuchi deyiladi

Ishqalanish koeffisienti  bo’lgan sirtdagi m massali jismni tekis siljitish uchun tortish kuchi (F_tor) ishqalanish kuchini yengish kerak (17-rasm).

Ishqalanish koeffisienti  bo’lgan gorizontal tekis sirtdagi jismni a tezlinish bilan tortish uchun kerak bo’lgan kuch (18-rasm)

Gorizontal sirtdagi m massali jismni gorizontga nisbatan α burchak ostida ta’sir qiluvchi F kuch bilan tekis harakatga keltirilayotgan bo’lsa, sirtning ishqalanish koeffisienti quyidagicha:

Ishqalanish koeffisienti  bo’lgan gorizontal sirtda ishqalanish kuchi ta’sirida vujudga keladigan sekinlashish (teskari tezlanish) quyidagicha;	[m/s^2]
Ishqalanish koeffisienti  va radiusi R bo’lgan yo’lda harakatlanayotgan avtomobilning sirpanmay burilishning chegaraviy tezligi
Agar dastlabki tezligi 0 bo’lgan avtomobil ishqalanish kuchi ta’sirida S yo’lni yurib to’xtasa yo’lning ishqalanish koeffisienti

OG’IRLIK KUChI TA’SIRIDA QIYa TEKISLIKDAGI HARAKAT

Qiyaligi  bo’lgan sirtda turgan jismning sirpanib tushish tezlanishi

[m/s²]

Ishqalanish koeffisienti  bo’lgan sirtdagi jismning tekis ishqalanib tushish burchagi

Qiya sirtdagi jismni tepaga tekis tortib chiqarish uchun kerak bo’lgan kuch

Qiya sirtdagi jismni tepaga a tezlanish bilan tortib chiqarish uchun kerak bo’lgan kuch

Qiya sirtda tinch turgan jismni pastga tekis tortib tushirish uchun kerak bo’lgan kuch

Qiya sirtdagi jismni a tezlanish bilan pastga tortish uchun kerak bo’lgan kuch

Qiya sirtdagi jismni tushib ketmasligi uchun tutib turuvchi kuch:

Qiyalikdagi jismni sirpanib ketmasligi uchun jismning ustidan qiya sirtga tik holda bosish kerak bo’lgan kuch

20-rasm

21-rasm

Qiyaligi  bo’lgan qiya sirt tepasidan ishqalanishsiz tushib keladigan har qanday jism qiyalik oxirida quyidagi yagona tezlikka erishadi



BLOKKA OSILGAN YuKLAR HARAKATI

Erkin aylanuvchi bloka osilgan yuklar (m2>m1) harakat tezlanishi va ipdagi taranglik kuchi (22-rasm)

22-rasm

Agar m₂ massali jism gorizontal sirtda tursa, tezlanish va taranglik kuchi quyidagicha (23-r):

	23-rasm
Agar m1 massali yuk qiya tekislikda bo’lsa tezla-nish va ipning taranglik kuchi quyidagicha (24- rasm)		24-rasm

25-rasm uchun tezlanish va ipning taranglik kuchlari (T₁ va T₂) quyidagicha

25-rasm