«fizika va kimyo» kafedrasi hayvonlar biokimyosi

24- tajriba. Oqsillarni yuqori harorat ta’sirida cho’kmaga tushirish 
Yuqori harorat ta‘sirida barcha oqsillar cho‘kmaga tushadi. Ular, ayniqsa, 
kuchsiz nordon muhitda osonlik bilan cho‘kma tushadi. Kuchli ishqoriy va kuchli 
nordon muxitda yuqori harorat ta‘sirida oqsillarning cho‘kmaga tushishi 
kuzatilmaydi. Bunga sabab oqsil molekulalarining kuchli manfiy yoki kuchli 
musbat zaryadga ega bo‘lishidir. 
Kerakli asboblar:
Probirkalar, pipetkalar, spirt lampasi. 
Reaktivlar:
1% li oqsil eritmasi, 1% li va 10% li atsetat kislota eritmasi, 1% 
li 
NaCl 
eritmasi va 10% li 
NaOH
eritmasi 
Ishning borishi
:
.
 
Beshta probirka olib, har biriga 1 ml dan chigit oqsilining 
1% li eritmasidan quyiladi. Birinchi probirka to‘g‘ridan-to‘g‘ri yuqori harorat 
ta‘sirida qizdiriladi. Probirkada oqish quyqum hosil bo‘ladi. Ikkinchisiga 0,1 ml 
atsetat kislotaning 1% li eritmasidan qo‘shib qizdiriladi. Probirkada oqish cho‘kma 
hosil bo‘ladi. Bunda oqsil o‘zining izoelektrik nuqtasi yaqin bo‘lganligi uchun 
cho‘kma hosil qiladi. Probirka qizdirilganda cho‘kma hosil bo‘lmaydi. Chunki 
kislotali sharoitda oqsil molekulalari musbat zaryadga ega bo‘lib qoladi. 
To‘rtinchi probirkaga 0,1 ml to‘yingan osh tuzi eritmasidan qo‘shib qizdiriladi, 
bunda oqsil cho‘kmaga tushadi. Bunga sabab oqsil molekulasining musbat zaryadi 
osh tuzi ionlari ta‘sirida neytrallanishidir. Beshinchi probirkaga esa 0,5 ml 10% li 

---

natriy gidroksidning eritmasidan qo‘shib qizdiriladi. Oqsil molekulasi manfiy 
zaryadga ega bo‘lib, cho‘kma hosil qilmaydi. 
25 -
 tajriba.
 
Oqsillarni mineral kislotalar yordamida cho’ktirish.
 
Konsentrlangan mineral kislotalar ta‘sirida oqsillar cho‘kmaga tushadi. Bu 
oqsil molekulalarining gidrotatsiya va denaturatsiyaga uchrashi bilan bog‘liq. Agar 
sulfat va xlorid kislotalar uzoq vaqt davomida ta‘sir ettirilsa oqsillar qisman 
gidrolizlanib, cho‘kma erib ketadi. Nitrat kislota ta‘sirida esa, cho‘kmaga tushgan 
oqsil erimaydi. 
Kerakli asboblar:
Probirkalar, pipetkalar, spirt lampasi. 
Reaktivlar
: chigit oqsilining 1% li eritmasi, konsentrlangan sulfat kislota 
eritmasi, konsentrlangan nitrat kislota eritmasi, konsentrlangan xlorid kislota 
eritmasi.