|
Yulduz turkumining nomi
|
KO‘RINISH VAQTI
|
Qish
|
Bahor
|
Yoz
|
Kuz
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nazorat savollari:
Astronomiya o‘qitishda axborot texnologiyalarini qo‘llash orqali ta’lim sifatiga ta’sir etuvchi omillami ayting.
Ta’lim muhitida axborotlaming ta’siri bo‘yicha tipologik belgilarini aytib bering.
Mustaqil ta’lim olishni rejalashtirishga oid ko‘nikma va malakalar turlari?
Ilmiy va o‘quv axborotlarida yo‘nalish olishga oid ko‘nikma va malaka turlari?
Bibliografik ishlarga oid ko‘nikma va malakalar turlari?
Ma’ruzalami to‘g‘ri va ratsional eshitish va o‘zlashtirishga oid ko‘nikma va malakalar.
Kompyuterda kitob bilan ishlashga oid ko‘nikma va malakalar.
Internet resrurslaridan foydalana olish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘nikma va malakalar.
Axborotlashgan ta’lim muhitining uchta asosiy vazifalarini ayting.
22-§. «SkyMapPro 7» kompyuter dasturidan foydalanish
Yuqorida yulduzlar osmonini kompyuter ekranida tasvirlovchi ko‘plab dasturlarning ro‘yxatini keltirdik. Endi shulaming ba’zilariga to‘xtalib o‘tamiz. Bunday dasturlardan foydalanish uchun ma’lum internet sahifalardan olish mumkin, masalan, www.astronet.ru/db/skvmaD veb sahifasi. Bu sahifadagi dasturda turar joyingizning geografik koordinatalari va vaqt poyasini, osmonning shimoliy (N) yoki janubiy (S) tomonini kiritish
'lo'inliuli. Bu so'rovlar kiritilgandan keyin «Enter» tugmasini bosish '•rqnli bciilgan vaqt (yoki kompyuter soati ko'rsatgan vaqt) uchun mi inli-nn osinon ekranda namoyon bo‘ladi (22.1-rasm).
22 / пп/м. Yulduzlar osmonining bir qism (og‘ish burchagi
hu'vii hu / <5® va tolg‘ri chiqish bo‘yicha 16soatdan 24 va undan
2 soatgacha) tasviri.
Bu holda xaritadagi gorizontal yoylar - og‘ish aylanalari, vcrtikali - to‘g‘ri chiqish. Yo‘g‘on gorizontal yoy - osmon ekvatori, ■ нп yo‘g‘on yoy - ekliptika, ulami kesishish nuqtasi bahorgi teng kunlik. Pastgi o‘ngda sana va vaqt. Quyosh (ekliptika o‘ngida) botinoqda.
Yulduzlar osmoni dasturda osmonning aylanishi yo‘nalishida •lylunadi. Buni ko‘rish uchun 1-2 daqiqa kuzatib turish va «Real I line» tugmasiga murojaat qilish kerak.
Dastur ishga tushirilganda, odatda, xarita yuziga gorizontal koordinatalar to‘ri tushirilgan bo‘ladi va uni o‘chirish uchun * tugmani bir marta bosish orqali xarita to‘rlardan tozalanadi. Agar
llw, ® tugmalami bir martadan bosilsa, gorizont va osmon ekvatori, ikki martadan bosilsa, gorizontal va ekvatorial koordinatalar aylanalari xarita ustiga tushadi. Uchinchi marta bosilganda esa, ular o'chiriladi. bir marta va И ikki marta bosilganda ekvatorial koordinatalar va gorizont chiziladi.
Yulduz turkumlarining shaklini chizish (yorug‘ yulduzlar chiziqlar bilan tutashtirish), ular chegaralarini (punktir chiziq) namoyish etish uchun xaritaning o‘ng tomonidagi uchinchi tugmachani bosish kerak. Sahifa ochiladi va unda nomi (Names), shakli (Figures), chegaralari (Boundares)ni belgilab (kursomi ustiga qo‘yib bosiladi) chiqamiz. Sahifachani pastida nomini yozish sharti (Name opsions) so‘raladi. Uchta harfli qisqartma nom qoMlanilish maqsadga muvofiq. Bu nomlar «Astronomiya» elektron darslikdan [75] «jadvallar» deb nomlangan qismida 4- jadvalda yulduz turkumlari nomi bilan berilgan. Butun osmon 88 ta maydonchaga bo‘lingan bo‘lib har bir maydoncha ichiga bittadan yulduz turkumi to‘g‘ri keladi.
Xaritaga Oy va sayyoralami ham tushirish mumkin. Buning uchun xaritaning o‘ng tomonidagi ikkinchi tugmachani bosish kerak va ochilgan sahifachada «Planets» so‘rovning «Miscellaneious» so‘rovdagi uchta variantni barchasini va «Names» so‘rovlarini belgilash kerak. Shunda Oy va sayyoralar berilgan vaqt momentida (masalan, kuzatish rejalashtirilayotgan kechasi) yoki haqiqiy momentda (kompyuter soati bo‘yicha) o‘z joylariga xaritaga tushadilar. Agar dastur haqiqiy vaqtda ishlasa, ko‘rinma harakatiga mos ravishda siljiy boshlaydi.
«SkyMapPro 7» dasturida meloddan keyingi ixtiyoriy vaqt momenti («Date») uchun osmon xaritasini ko‘rsatadi. Masalan, uning yordamida tug'ilgan-yilingizda Oy va sayyoralaming qaysi yulduz turkumida joylashganini topishingiz mumkin. Buning uchun xaritaning chap tomonidagi Q tugmachani bosing va ekranda ko‘ringan sahifachaga tug‘ilgan-yilingiz va sanangizni «Date» so‘rovga kiriting va OK ni bosing va xaritaga yuqoridagidek Oy va sayyoralami tushiring.Xarita butun osmonni yoki uning bir qismini ko‘rsatishi mumkin. Buning uchun xaritaning chap tomonidagi H «Map view» tugmachani bosing, ekranga chiqqan sahifachani «Map size», ya’ni xaritaning oMchami so‘roviga 180° yozsangiz butun osmonni, agar 90° deb yozsangiz, uning bir qismini ko‘rsatadi. Osmonning bir qismr kuzatilayotgan bo‘lsa, uni xaritaning 22.1- rasmning chap pastki qismiga o‘matilgan tugmachalar
yordamida zenit atrofida aylantirish, surish mumkin. E’tibor bering, yangi xarita ochganingizda azimutal koordinatalar to‘ri xaritaga tushiriladi, unda yo‘g‘on yoy gorizont. Bu to‘mi o'chirish uchun xaritaning o‘ng tomonidagi tugmacha bosiladi.
Agar qutb yulduziga nisbatan chizilgan ekvatorial to'mi xaritaga tushirmoqchi bo‘lsangiz 1$' tugmachani bosing. Butun osmonni namoyish etadigan yana bir tugmacha Z xaritaning chap yuqori qismida o‘matilgan. Bu Z osmonni zenit (xarita markazi) atrofida tasvirlaydi, unda yo‘g‘on aylana gorizont aylanasi, yo‘g‘on yarim aylana ekliptika. Z dan yuqorida joylashgan W tugmacha bosilganda osmonning g'arbiy, S - janubiy, E - sharqiy va N - shimoliy qismhiri namoyish ctiladi.
«SkyMnpPro 7» dnstur hiir xil (yulduziy kattaligi 1 dan 35 iiulia) yoiug'hkkacha bo'lgan yukluzlarni osmonda ko'rsatish imkonim bcradi. Yulduzlarni yorug'ligi bo'yicha chegaralaydigan tugmachalar *•’ xaritaning yuqori chetiga o'matilgan. Bu juftlikning chapdagisi chegarani ko‘taradi, o'ngdagisi esa pasaytiradi. Chegarani ko‘tarversangiz yulduzlar zichligi Somon Yo‘li bo‘ylab orta boradi va u yaqqol ko‘rinadi.
Rejalashtirilgan mavzuga oid yana bir so‘rov, u Search, ya’ni axtarish, xaritaning yuqori ikkinchi qatoriga joylashtirilgan. Bu so‘rovga ishora qilsangiz, uning ostida bir nechta takliflar (Planets..., Constellation va hokazo) chiqadi. Endi
«Constellation»ni bosing, sahifacha ekranga chiqadi. Unda yulduz turkumlari ro‘yxati keltirilgan. Axtarilayotgan yulduz turkumini belgilab sahifachani o‘ng yuqori qismidagi «Go to» tugmacha orqali ekran markazida axtarilayotgan yulduz turkumi namoyish etiladi. Yulduz turkumining shakli va chegarasini yuqorida tavsiflangan tugmacha yordamida chiqarish mumkin. Agar so‘rovning «Planets» taklifi bosilsa, sayyoralar, Oy va Quyoshning yulduzlar osmonida egallagan vaziyati namoyish etiladi.
Xaritaning ustidagi ikkinchi qatorda Tools nomli so‘rov bor, ushbu tugmani bosish orqali sahifacha ochiladi, bu sahifachada «Phenomena» yozuvi bor, ushbu yozuvni faollashtirish orqali «Daily events», «Day and night» takliflar chiqariladi. Birinchisi Quyosh, Oy va sayyoralami chiqish va botish vaqtlari hamda kulminatsiya (mahalliy merediandan o‘tish) vaqti, fuqaroviy (civil twilight) va astronomik (astronomical twilight) tong otish boshi (start) va oxiri (end) vaqti keltirilgan, ikkinchisi - fuqaroviy, astronomik tong (g‘ira-shira) va kunduz paytlari oraliqlarini vaqt shkalasida ko‘rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
