Физика кафедраси физика фанидан янги (ПҚ №1533) лаборатория ишлари учун

ЎТГАН ВА ҚАЙТГАН ОҚ ЁРУҒЛИКДА НЮТОН ХАЛҚАЛАРИНИ КУЗАТИШ


I. Ишнинг мақсади.

1. 
   Ўтган ёруғликдаги ёрқин халқаларни қайтган нурдаги қорамтир халқалар билан қиёслаш.
   
2. 
   Интерференцион тасвирларнинг ўзаро боғлиқлигини юқорироқ оптик зичликли муҳитдан қайтишда юз берадиган фазаларнинг кескин ўзгариши орқали тушунтириш.
   
3. 
   Бу икки интерференцион тасвирнинг контрастини қиёслаш.
   

II. Керакли асбоб ва жихозлар:
Ньютон халқалари учун шиша пластина, 2 нур сочгичлар, 2 ҳошияли линза , 1 презентацион оптик стол, 5 наездниклар, H = 60 мм/B = 36 мм, 1 наездник, H = 60 мм/B = 50 мм, консол ричаг 100, хона галоген лампаси 12 В, 50/90 W, чўғланма лампа 12 В/90 W, Г6.35, трансформатор 2, 12 В, 2 бириктирувчи сим


III. Назарий қисм
Сувдаги юпқа нефт қатламларидаги, жуда юпқа совун пардаларидаги ва юпқа ҳаво қатламларидаги рангли ҳодисалар ёруғлик тўлқинларининг интерференцияси сабабли юзага келади. Бугунги кунда юпқа қатламлардаги ёруғликнинг интерференцион ҳодисаларидан шиша сиртидан аксланишларни камайтириш мақсадида фойдаланилади.
Ньютон халқалари бир-бирига жуда яқин бўлган иккита синдирувчи сиртлардан ёруғликнинг қайтиши ва синиши натижасида юзага келади. Мазкур тажрибада Ньютон халқалари эгрилик радиуси катта бўлган ва жуда суст қавариқ томони ясси шиша пластина билан туташган ясси қавариқ линза орқали генерацияланади. Агар бу бирикма перпендикуляр тушаётган параллел оқ ёруғлик билан ёритилса, икки сирт туташган нуқта атрофида рангли шаклдаги консентрик халқалар ҳосил бўлади. Интерференцион халқалар қайтган ёруғликда ҳам, ўтган ёруғликда ҳам кузатилади. Интерференцион халқалар орасидаги масофа доимий эмас, чунки битта туташувчи сирт эгик. 2-Расмда d қалинликли понасимон ҳаво қатлами орқали интерференциянинг икки шиша сиртида юзага келиши тасвирланган: ёруғлик тўлқини W чап тарафдан линза L xегаравий сиртига туiади ва қисман қайтади Т₁. Қайтмаган қисми эса понасимон ҳаво қатламидан Т₂ ўтиб, шиша пластина сиртидан қайтади.

1-Расм. Ясси шиша пластина билан эгрилик радиуси катта бўлган. Ясси-қавариқ линзанинг схематик тасвири.

P: шиша пластина
L: ясси-қавариқ линза
P: эгрилик радиуси
P: шиша пластина билан линзанинг туташган нуқтасигача масофа


2-Расм. Понасимон ҳаво қатламида интерференцияни тушунтириш схемаси

L: ясси-қавариқ линза,
P: шиша пластина,
L ва P оралиқда ёруғлик нурининг қайтиши ва узатилиши натижасида юзага келувчи Т₁ ... Т₅ тўлқин қисмлари, д: линзанинг шиша сирти билан шиша пластина орасидаги масофа.


Қурилманинг тузилиш схемаси