Филологические науки: состояние, перспективы, новые

ED – An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-Century. -
Oxford, 1975 
DLT – Atalay B. Dîvânü Lûgati’t-Türk Tercümesi, I-IV, TDK 
Yayınları. –Ankara, 1985 
TTS –Токоев Т., Кошмоков К. Түрк тилдеринин сөздүгү 
(
«Диван лугат ат-түрк») 
I. Avrasyapres .- Бишкек, 2011 
 
Колдонулган адабияттар 
1. Өмүралиева С. Кыргыз тили. Лексика. – Бишкек, 2001 
2. Arat R. Gazi Zahirüddin Muhammed Babur Vekayi Babaur’un 
Hâtıratı cilt I-II TTK. Yayınları - Ankara, 1987.
3. Özyetgin, A. Melek “Eski Türkçede “Ölçü”, Orta Zaman Türk Dili 
ve Kültürü Üzerine Ötüken Neşriyat. - İstanbul, 2005 
4. Zieme Kara. Ein Uigurisches Totenbuch, Naropas Lehre in 
Uigurischer Übersetzung, Akademiai Kiado. - Bıdapest, 1978 
5. Clauson S. An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-Century. -
Oxford, 1975. 
© Чигдем О., 2019 

---

290 
УДК.: 811.512.154:811.512.161 
А. Чилингир, 
К.Карасаев атындагы Бишкек мамлекеттик 
университетинин аспиранты, 
Бишкек, Кыргызстан
КЫРГЫЗ ЖАНА ТҮРК ТИЛИНДЕГИ КӨЗ ӨЛЧӨМ СЫН 
АТООЧТОРУНУН ТЕРЕӉДИК/ DERIN ТОПЧОСУ
Адам баласынын жашоосун курчап турган нерселерди, 
кубулуштарды, көрүнүштөрдү көз аркылуу аӊдап, ага баа берип, 
тил аркылуу туюндуруу сын атооч сөздөрдү жаратып, 
лингвистикада өзүнчө бир категория болуп эсептелет.
Баалоо бардык тилдик бирдиктерге катышып, кеӊири 
диапазонду кучагына алат да, тилдик структуранын ар бир 
деӊгээли өзгөчө каражат катары келет. Тил илиминде бул баалоо 
функциясы сөз түркүмдөрүнүн ичинен сын атоочко мүнөздүү. Сын 
атоочтор тилде маанилүү каражат болуу менен бирге, кептин 
негизги өзөгүн түзүп турат.
Курчап турган дүйнөнү таанып-билүүдө адам көз аркылуу 
нерсенинин, көрүнүштүн, кубулуштун өлчөмүн аныктап, өзүнүн 
баасын берет. Ушуга байланыштуу тилде көз өлчөм аркылуу 
аныкталган сын атоочтор басымдуу. Мындай сын атоочторду 
төмөнкүдөй топторго бөлүүгө болот: узундук, тереӊдик, бийиктик, 
жоондук сыяктуу топтор. Бул макалада кыргыз жана түрк 
тилиндеги көз өлчөм сын атоочторунун тереӊдик топчосу 
талдоого алынат.
Сапаттык сын атоочтордун тобун түзгөн көз өлчөм сын 
атоочтордун бири – тереӊдик топчосундагы тереӊ, тайыз. 
Бул топко тереӊ жана тайыз сын атоочторун киргизүүгө 
болот.