Фавқулодда вазиятларда бириичи ёрдам кўрсатиш қоидалари

Иккинчи қоида: Жабрланувчини бирламчи кўздан кечириш, жабрланувчининг ҳаётига хавф туғдирувчи ҳолатларни аниқлаш ва зудлик билан ушбу ҳолатларни бартараф этиш.
Жабрланувчига биринчи ёрдам кўрсатишни қуйидаги қоидаларга амал қилган ҳолда бошланг:
1. Жабрланувчи ҳушида эканлигини аниқланг.
2. Жабрланувчидан: "Сизга ёрдам керакми?" - деб сўранг.
3. Агар жавоб бўлмаса, унинг елкасини (трапециясимон мускулини) сиқиб кўринг. Уни туртманг ва қимирлатманг, бу унинг жароҳатини янада оғирлаштириши мумкин.
4. Жабрланувчининг ҳуши ўзида бўлмаса билингки унинг ҳаёти хавф остида.
Ҳушини йўқотган одамнинг тил мускуллари бўшашади. Тилда қоннинг кўплиги сабабли у сув тўлдирилган шар каби пастга нафас йўлига “оқиб” тушади ва нафас йўлини тўсади. Оқибатда аввал нафас олиш, кейин юрак уриши тўхтайди.
Сизнинг саволингизга жавоб бермаган жабрланувчига нисбатан сизнинг ҳаракатингиз қуйидаги тартибда олиб борилиши лозим:
1. Нафас йўллариннг ўтказувчанлигини текшириш.
2. Нафас олишнинг мавжудлиги ёки йўқлигини текшириш.
3. Томир уришини текшириш.


1. Нафас йўллариннг ўтказувчанлигини текшириш.
Нафас йўллари деганда оғиз ва бурундан бошлаб ўпкагача бўлган, ҳаво ўтадиган йўл тушунилади. Нафас йўлларини нимадир тўсиб қўйса, жабрланувчи бўғила бошлайди ва унинг организми керакли миқдорда кислород билан таъминланмайди, натижада унинг ҳаёти хавф остида қолади. Бундай ҳолат шошилинч вазият ҳисобланади. Шунинг учун жабрланувчига биринчи ёрдам кўрсатишда асосий эътибор нафас йўлини тиклашга қаратилади.
Нафас йўллари ўтказувчанлигининг бузилишига беҳушлик сабабли тилнинг осилиб томоқ ичига кириб нафас йўлини тўсиб қўйиши, жароҳат ёки заҳарли модда таъсирида нафас йўлларининг шишиши, нафас йўлларига ёт жисмларнинг (қусиқ, сўлак, тиш протезлари, тупроқ ва ҳ.к.) кириб қолиши сабаб бўлади.
Жабрланувчи қандай жароҳат олган бўлмасин (кўп қон кетишидан ташқари) унинг нафаси бор-йўқлигини текширмасдан туриб уни қўзғатманг.
Агар жабрланувчининг нафаси ва томир уриши аниқланмаса уни чалқанчасига ётқизинг ва зудлик билан биринчи ёрдам кўрсатишга киришинг. Жабрланувчини чалқанчасига ётқизишда имкон даражасида унинг умуртқа поғонаси билан боши бир чизиқда бўлишига ҳаракат қилинг. Ёдингизда бўлсин агар жабрланувчининг нафас олиши ва томир уриши аниқланса уни чалқанча ётқизишга ҳаракат қилманг. Уни ёнбошлатиб ётқизинг. Бундай ҳолатда тил жабрланувчининг нафас йўлларини бекитмайди. Бу ҳолат жабрланувчининг қусиқ, қон каби ажралмаларга тиқилиб қолишининг ҳам олдини олади.
Нафас йўлларининг ўтказувчанлигини таъминлаш учун жабрланувчининг бошини орқа томонга энгаштиринг ва иягини кўтаринг. Бунда пастки жаққа ёпишган тил тепага кўтарилиб нафас йўлларини очади. Агар жабрланувчининг бўйин соҳасида жароҳат борлигига гумонингиз бўлса бошни орқа томонга энгаштирмасдан пастки жағ олдинга силжитилади. (Бу усул билан кейинчалик танишамиз) Агар жабрланувчининг нафас йўлларида бегона жисмлар бўлса уларни олиб ташлаш чорасини кўринг.