Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

Адабиётлар рўйхати 
1. 
Бакиев 
М.Р., 
Леви 
И.И., 
О.Қодиров, 
ЯнгиевА.А. 
“Ўзаноқимидинамикаси“ - дарслик. Тошкент Ирригация ва мелиорация 
институти. Т-2011, 142 бет. 
2. Назаралиев Д.В., Норқулов Б.Э. “Гидрология,гидрометрия ва оқим 
ҳажмини ростлаш” фанидан методик кўрсатма. Тошкент Ирригация ва 
мелиорация институти. Т-2012, 21 бет. 
3. Бакиев М.Р., Кадирова М.А., “Селгақарши гидротехника иншоотлари” 
-дарслик. Тошкент Ирригация ва мелиорация институти. Т-2008, 242 бет. 
4. М.Бакиев, С.Алтунин, Т.Турсунов, Ж.Чориев“Ўзанниростлаш” -
дарслик.Тошкент Ирригация ва мелиорация институти. Т-2011,240 бет. 
5. Святова Н.В., Мисбахов А.А., Кабыш Е.Г., Мустаев Р.Ш., Галеев И.Ш. 
«Безопасность и защита человека в чрезвычайных ситуациях». 
Учебноепособие-Казань. - ТГГПУ. - НЦБЖД. - 2011. - 132 с. 
6. Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction: Risk and Poverty in 
a Changing Climate2009. 
7. Национальный доклад о состоянии окружающей среды и 
использовании природных ресурсов в Республике Узбекистан - 2008: 
(Ретроспективный анализ за 1988-2007 гг.) / Сост.: С.В.Самойлов, 
У.Б.Абдужалилов, Л.А.Аксенова и др. Под общ. ред. Б.Б.Алиханова. - 
Ташкент: Chinor ENK, 2008. 300 c. 
8. Перов В.Ф. Селевые явления терминологический. Словарь 
издательство Московского университета. 1996. 34 стр. 
* * * 
GAZ VA TUTUNDAN HIMOYA XIZMATI BAZASI VA NAZORAT 
POSTLARI, ULARNING ASOSIY FUNKSIYALARI HAMDA ULARNI 
JANGOVAR HISOBGA QO‘YISH 
Sh.I. Muhammedov (FVV Akademiyasi katta o’qituvchisi) 
Mahmudov A.S.,Dadajonov M.N (FVV Akademiyasi 5-bosqich kursantlari) 
az va tutundan himoya xizmati bazasi – nafas olish a’zolarini yakka 
tartibda himoya qiluvchi (bundan keyingi matnlarda NOAYaTHQ 
deb yuritiladi) vositalarga texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va 
ularni saqlash uchun mo‘ljallangan xonalar kompleksi yoki alohida joylashgan 
bino. 
Gaz va tutundan himoya xizmati (bundan keyingi matnlarda GTHX deb 
yuritiladi) bazasining asosiy funksiyalari: 
-kislorodli himoya gazniqoblari va nafas olish apparatlarini ta’mirlash va 
ularning 3-sonli tekshiruvlarini o‘tkazish; 
G 

---

252 
zaxira NOAYaTHQ vositalar, havo ballonlari va ularning ehtiyot qismlarini 
saqlash; 
GTHX bazasi tashkil qilingan qismning boshliqlar tarkibi va shaxsiy tarkibiga 
biriktirilgan NOAYaTHQ vositalarini saqlash; 
kislorod (havo) ballonlarni kislorod (havo) bilan to‘ldirish va ularni sinovdan 
o‘tkazish; 
kimyoviy yutgichlarni saqlash va tiklash qutilarini qayta zaryadlash; 
NOAYaTHQ vositalarni yuvish, quritish va dezinfeksiya qilish. 
GTHX bazasi ishini ta’minlash deganda NOAYaTHQ vositalaridan 
foydalanish uchun doimiy ravishda tayyor holatda saqlab turish maqsadida, ularga 
texnik xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash, ulardan texnik jihatdan to‘g‘ri 
foydalanishni tashkillashtirish va amalga oshirish tushuniladi. 
Baza ishini tashkillashtirish, bazaga biriktirilgan NOAYaTHQ vositalarning 
holatini nazorat qilish va ularni ta’mirlash uchun GTHX katta ustasi lavozimi 
ko‘zda tutiladi. GTHX ustalarining soni bitta usta tomonidan 50-150 dona 
NOAYaTHQ vositalarga texnik xizmat ko‘rsatilishi hisobga olgan holda, 
bo‘linmaning namunaviy shtatida belgilab beriladi.
GTHX bazasi, qoidaga ko‘ra, bir nechta yong‘in-qutqaruv qismlariga xizmat 
ko‘rsatadi va jangovar hisobida GTHX ekipaji mavjud bo‘lgan qismlarning 
bittasida tashkil qilinadi. 
Agar garnizonda 400 dan ortiq NOAYaTHQ vositalar mavjud bo‘lsa, unda 
garnizon GTHX bazalari tashkillashtiriladi. 
Yirik yong‘in-qutqaruv garnizonlarida ko‘chma GTHX bazalari tashkil 
qilinadi. Ushbu bazalar avtomobil yoki tirkama shassisiga o‘rnatiladi. Ko‘chma 
GTHX bazalari tomonidan uzoq davom etuvchi yong‘inlarda havo ballonlarini 
to‘ldirish, NOAYaTHQ vositalarning mayda detallarini ta’mirlash va 2-sonli 
tekshiruv amalga oshiriladi. 
Barcha yong‘in-qutqaruv xizmati bo‘linmalarida, shu jumladan, GTHX 
bazalarida hamda yong‘in o‘chirish tezkorlik shtablari tashkil qilingan joylarda 
GTHX nazorat postlari tashkil qilinadi. 
GTHX nazorat postlarining asosiy funksiyalari: 
jangovar navbatchilikdan bo‘sh bo‘lgan shaxsiy tarkibga biriktirilgan 
NOAYaTHQ vositalarini saqlash; 
NOAYaTHQ vositalarning alohida zaxira qismlarini, kislorod (havo) 
ballonlarini va zaryadlangan tiklash qutilarini saqlash; 
NOAYaTHQ vositalarning 1- va 2- sonli tekshiruvlarni o‘tkazish, yuvish, 
quritish va dezinfeksiya qilish. 
GTHX nazorat posti ishini ta’minlash - bu nafas olish a’zolarini yakka 
tartibda himoya qiluvchi vositalarni doimiy tayyor holatda ushlash uchun smena 
(navbatchi smena) shaxsiy tarkibi tomonidan unga texnik to‘g‘ri xizmat 
ko‘rsatishni tashkil qilish va amalga oshirish. 
GTHX nazorat postining qurilmalari saqlash, tozalash, dezinfeksiyalash,
1- sonli va 2- sonli tekshiruvlarni o‘tkazish uchun sharoitlarni ko‘zda tutadi. 
GTHX bazasi va nazorat posti tabel me’yorlariga muvofiq qurilmalar, 
uskunalar va inventar bilan ta’minlanadi. 

---

253 
Soz (tekshirilgan) va nosoz NOAYaTHQ vositalar GTHX bazalarida alohida 
shkaf yoki stellaj yacheykalarida, qism va detallari zararlanmaydigan holatda 
saqlanadi. Har bir yacheyka NOAYaTHQ vositalar raqami bilan ko‘rsatilgan 
yorliq bilan ta’minlanadi va yacheykaga ushbu vositadan foydalanuvchining 
F.I.Sh. yozib qo‘yiladi. 
Smena xizmatidan bo‘sh bo‘lgan shaxsiy tarkibning nafas olish apparatlari, 
himoya gazniqoblari, shuningdek zaxira NOAYaTHQ vositalar, ballon va tiklash 
qutilari GTHX baza (nazorat post)larida ishga tayyor, toza va soz holatda 
saqlanadi.
Zaryadlangan tiklash qutilarini saqlash muddati ohakli kimyoviy yutgich 
(keying matnda OKYu)ni kafolatlangan saqlash muddati (ishlab chiqarilgan 
kundan boshlab 2 yil)ni hisobga olgan holda, quti zaryadlangan kundan boshlab
6 oydan oshmasligi kerak. OKYu ishlab chiqarilgan sana va tiklash qutisi 
zaryadlangan sana tiklash qutisi qobig`i(korpusi)ga yelimlangan yorliq (etiketka)da 
ko‘rsatiladi. 
Zaxira tiklash qutilari va kislorod (havo)li ballonlar tiqini (qopqog‘i, 
zaglushkasi) bilan birgalikda saqlanadi, bundan tashqari tiklash qutilari 
muhrlangan holatda bo‘ladi. 
NOAYaTHQ vositalarni ta’mirlash va tekshirishga, tiklash qutilarini 
zaryadlash va ballonlarni to‘ldirishga olib borish uchun yacheykalarga ega maxsus 
qutilardan foydalaniladi. 
Yong‘in-qutqaruv xizmati bo‘linmalari va boshqaruv organlariga keltirilgan 
barcha yangi NOAYaTHQ vositalar GTHX bazasida konservatsiya va 
dezinfeksiya qilinadi, zaryadlanadi va 2- sonli tekshiruvdan o‘tkaziladi. 
GTHX bazasida saqlanayotgan har bir NOAYaTHQ vositasiga, ishlab 
chiqargan korxona tomonidan berilgan pasporti bilan birgalikda, bir vaqtning 
o‘zida hisob varaqasi ham ochiladi. 
NOAYaTHQ vosita YoQXB xodimiga belgilangan tartib va qoidalar asosida 
biriktirilgandan so‘ng, ushbu biriktirilgan xodim tomonidan "O‘zbekiston 
Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi tuzilmalarida Gaz va tutundan 
himoyalash xizmati qoidalari"da ko‘rsatilgan tartibda va ketma-ketlikda 2- sonli 
tekshiruvni o‘tkazadi. 
NOAYaTHQ 
vositasi 
kafolat 
muddati 
davrida 
ishlab-chiqaruvchi 
korxonaning aybi bilan ishdan chiqqan holatda, O‘zbekiston Respublikasi FVV 
tomonidan ishlab-chiqaruvchi korxonaga reklamatsiya yuboriladi.