Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Mavzu savollari 
1 O’pka xastaliklari turlari. 
2.Zoturriya. Sababi, davolash

---

271 
3.Zotiljam haqida tushuncha berish
4.Yo’tal ta’rifi, sababi, davolash. 
5.Qon tuflash.Sababi, davolash, qiyoslash 
6.Ko`krak va o`pka yaralari, o`pka sili haqida tushuncha berish
5.2. § .Yurak qon-tomir sistemasi kasalliklarini sharqona usulda
tashxislash va davolash. 
Yurak kasalliklarining belgilari 
Tabiiy bo’lmagan mizojlarning dalillari yurak kasalliklarini bildiruvchi 
belgilardandir. Kuchning zaifligi va ketish, sirtqi yoki dastlabki biror sababdan yoki 
boshqa a`zoning hamkorligidan bo’lmagan ozish yurak mizojining buzilganiga belgi 
bo`ladi; agar shu holda xafaqon ham paydo bo`lsa, belgi to’la-tekis bo`ladi, agar u 
hushdan ketishga borib taqalsa, mizoj buzilganligi kuchaygan bo`ladi. 
Yurakda moddasiz sovuq yo issiq, yoki quruq, mizoj buzilishi kuchaysa, badan 
silliq va ozish yo`liga kiradi, buzilgan mizoj issiq bo`lsa, umuman ingichka og’riq 
kasaliga uchraydi, sovuq bo`lsa, ingichka og’riqning keksa va juda qarib zaiflashib 
ketgan kishilarda bo`ladigan bir turini keltirib chiqaradi, quruq bo`lsa, sil va 
ingichka og’riq kasalliklarini keltirib chiqaradi; bu sil o`pkadan bo`ladigan sildan 
boshqacha bo`ladi, chunki bunda o`pkaning o’zi zararlanmaydi, bunga yo`liqqan 
kishida yo’tal ham bo’lmaydi, issig’i yo’qligidan issiq ingichka og’riq kasalligidan 
ham boshqacha bo`ladi 
Yurakdagi buzilgan issiq mizojning belgisi: tomir urishining tezligi va ketma-
ketligining tabiiylikdan ortib ketishi, nafasning odatdagidan ko’ra ko`proq tez va 
ketma-ket bo`lishi, sovuq havo bilan to’xtaydigan kuchli tashnalik, salqindan 
rohatlanish, boshqa biron sababsiz badanning umumiy ozishi va erishi, alangalanish 
bilan birga bo`lgan g’amginlik va behuzurlikdir. 

---

272 
Buzilgan sovuq mizojning belgisi tomir urishining odatdagidan ko’ra kichikligi, 
sustligi va siyrakligidir; lekin quvvati tushib boshqa yo`l bilan qoplanmagan hojatni 
qoplash uchun ketma-ket nafas olishga majburiyat paydo bo`lsa, u belgi bo’lmaydi.
Yana nafas olishning kuchsizlanishi, quvvatning tarqalishi, isitadigan turli 
narsalarga tekkanda, ularni hidlaganda va tatiganda rohat topish; shuningdek 
cho’chiydigan bo`lishlik, qo`rqoqlik, haddan tashqari yumshoqlik va ko`ngilchanlik 
ham buzuq sovuq mizojning belgilaridandir. 
Buzilgan ho’l mizojning belgisi tomir urishining odatdagidan ko’ra yumshoqligi, 
ruhga ta`sir qiluvchi narsalardan tez ta`sirlanish va ta`sirning tez ketishi, xiltlarning 
hidlanishidan bo`ladigan isitmalarning ko`p bo`lishidir. 
Buzilgan quruq mizojning belgisi tomir urishining odatdagidan ko’ra quruqligi, 
ta`sirlanishning qiyinligi, ta`sirlanishning kuchli yoki kuchsiz bo`lsa ham uzoq vaqt 
qolishi va badanning ozishidir. 
Yurakda bo`ladigan shishlarning belgilariga kelsak, ularning ba`zilari issiq 
shishlarning belgilaridan iborat, ularning boshlanish paytida tomir urishida qiziq va 
odatdan tashqari notekislik yuz beradi, badanda, ayniqsa nafas a`zolariga beriladigan 
alanga zo’rayadi.
Nafas oluvchi kishi eng sovuq havoni burun orqali mumkin qadar ko`p tortsa 
ham, nafas olmayotgandek bo`ladi, so`ngra uning ketidan bir necha bor hushdan 
ketishlik yuz beradi. 
Yurakdagi issiq shishlarning holatini aniqlashda boshqa shunga o`xshash 
kasalliklarda bo`ladigan tomir urishining qattiqligi kabi belgini kutish kerak emas. 
Chunki yurak shishi tomir urishining qattiqlashuvigacha borib yetmaydi, balki undan 
oldin oldiradi. 
Yurakda uzluksizlikning buzilganligi esa sirtda bo`ladigan sabablar orqali bilinadi. 
Ba`zi tabiblarning aytishicha, yurakda yara paydo bo`lsa, kishi o’ladi, uning belgisi 
chap sut bezi tugmachasining og’rishidir. 

---

273