Nafas fiziologiyasi

• Samarqand Davlat
• Tibbiyot instituti Fiziologiya va patologik fiziologiya kafedrasi
• Mavzu: NAFAS A’ZOLARI FIZIOLOGIYASI
• Ma`ruzachi: katta o`qituvchi Yusupov M.M.

NAFAS FIZIOLOGIYASI

• REJA
• Nafas va uning ahamiyati.
• Nafas sistemasi uning tuzulishi.
• Nafas jarayoniningdavrlari.
• Nafas olish mexanizmi.
• Nafas olishning tiplari (ko’krak, qorin,aralash)
• Nafas chiqarish mexanizmi
• Nafas olish va chiqarishda o’pka xajmining o’zgarishi (Donders modeli)
• Plevra bo’shlig’idagi bosim va uning nafas olish xamda chiqarishdagi o’zgarishi
• Pnevmotoraks va uning turlari.
• O’pka xavosining xajmlari (nafas xavosi, nafas chiqarish va olishning qo’shimcha xavosi, qoldiq, xavo)
• O’pkaning tiriklik sig’imi (spirometsiya)
• Zararli bo’shliq va uning axamiyati.
• O’pka va alveola ventilyatsiyasi.
• Olinadigan, chiqariladigan, va alveolyar xavoning tarkibi.

Nafas olish deb, tana bilan tashqi muhit orasida gazlarning almashishiga aytiladi.

O’PKANING BOSHQA VAZIFALARI

Nafas olish quyidagi jarayonlarni o’z ichiga oladi.

• Tashqi muhit bilan o’pka alveolalari o’rtasida xavo almashinishi (tashqi nafas).
• Alveolyar xavo bilan o’pka kapilyarlari orasidagi gaz almashinuvi.
• Gazlarning qon bilan tashilinishi.
• Qon bilan to’qima orasidagi gaz almashinuvi.
• Xujayraning О2 ni qabul qilinishi, СО2-ni chiqarishni.

NAFAS YO’LLARIDA HAVONING O’TISHI

Nafasning davrlari Nafas olish va nafas chiqarish

• Nafas olish avval: Nafas olishni idora qiluvchi xemoretseptorlarning aktivlanishi va nafas nafas markazlarining qo’zg’alishidan boshlanadi. Bu qo’zg’alish nerv tizimi orqali nafas mushaklariga beriladi. Natijada ko’krak qafasi uchta yo’nalish bo’yicha kengayadi:frontal, sagital, vertikal. Nafas olish inspiratsiya aktiv jarayon bo’lib bunda organizm quyidagi qarshiliklarni engish uchun energiya sarflaydi:
• Ko’krak qafasining og’irlik kuchi.
• Ko’krak qafasidagi tog’aylarning elastik qarshiligi.
• Qorinning oldingi devori va ichki a’zolarning qarshiligi.
• Nafas olish paytida quyidagi mushaklar qatnashadi: qovurg’alararo tashqi mushak, diafragma mushagi, tog’aylararo mushak. Shu mushaklarning qisqarishi natijasida ko’krak qafasi kengayib plevra ichidagi atmosfera bosimidan kamayib, o’pkaga xavo kiradi va teskari xolat.