|
Samarqand Davlat Tibbiyot instituti Fiziologiya va patologik fiziologiya kafedrasi Mavzu: markaziy nerv tizimining umumiy fiziologiyasi
|
Sana | 18.04.2022 | Hajmi | 0,84 Mb. | | #561155 |
| Bog'liq MTN 2 org
Samarqand Davlat Tibbiyot instituti Fiziologiya va patologik fiziologiya kafedrasi Mavzu: MARKAZIY NERV TIZIMINING UMUMIY FIZIOLOGIYASI.
Ma`ruzachi: katta o`qituvchi Yusupov M.M.
REJA 1.Markaziy nerv tizimining tuzulishi. 2.Markaziy nerv tizimining xossalari. 3.Asab markazlari va ularning xossalari 4.Tormozlanish fiziologiyasi
REJA
MNT VAZIFALARI - Organizmning psixologik faoliyatini idora qiladi.
- Organizmning xarakat va tayanch tizimini idora qiladi.
- Organizmning ichki a’zolarini neyrogen va gumoral idora qiladi.
- Organizmni tashqi sharoitga nisbatan faoliyatini idora qiladi.
Neyronlarning fiziologiyasi MARKAZIY NERV TIZIMINING ASOSIY BIRLIGIGA NEYRON DEB ATALADI, MARKAZIY NERV TIZIMINING IKKI TURDAGI XUJAYRADAN TASHKIL TOPHAN. - NEYRON 100 mlrd
- GLIAL HUJAYRALAR 50%
Gematoensifalitik baryer tuzulishi - Endotelial hujayra qatlami
- Bazal qavat
- Glial hujayra o’simtalarining qatlami
GLIAL HUJAYRA VAZIFASI. - Ustun vazifasi
- Trofik vazifasi
- Baryer vazifasi
- Fagotsitar vazifa
- Idora qilish vazifasi
Nerv hujayralarining tuzulishi va turlari А–G — afferent- sezuvchi neyronlar D — motoneyron; Е — interneyronlar. NEYRONLARNING VAZIFASIGA QARAB TURLARI 1.Afferent neyronlar- to’qimalardagi retseptorlarda xosil bo’lgan qo’zg’alishni MNT o’tkazadi. 2.Efferent neyronlar MNT xosil bo’lgan qo’zg’alishni to’qimalarga o’tkazadi. 3. Assotsiativ neyronlar qo’zg’alishni boshqa neyronga o’tkazadi (oraliq neyronlar). NEYRONLARNING MORFOLOGIYASIGA QARAB TURLARI. 1.Psevdounipolyar-Orqa miyaning sensor tizimida mavjud. 2. Bipolyar-Eshitish, hid bilish va ko’rish tizimida mavjud. 3. Multipolyar-MNT va orqa miyada uchraydi. MNT BO’LIMIGA QARAB - MNT BO’LIMIGA QARAB
- Somatik nerv hujayrasi.
- Vegetativ nerv hujayrasi.
TA’SIROTIGA QARAB. - Qo’zg’atuvchi nerv hujayrasi.
- Tormozlovchi nerv hujayrasi
NERV HUJAYRALARINING BOG’LANISHIGA QARAB - Aksosomatik
- Aksodendritli
- Akso-aksonal
- Dendro-dentritli
- Dendrosomatik
QO’ZG’ALISHLARNING UZATILISHIGA QARAB SINAPSLAR BO’LINADI. - Kimyoviy-asosiy uzatish
- Elektrik-qisman
- Aralash-lateral vestibulyar yadroda
- Gormonal-gipotalamusda
QO’ZG’ALISHNING O’TISH MEXANIZMI. MNT NEYRONLARINING MEDIATORLARI - Biologik aktiv aminlar (dofamin, noradrenalin, serotonin, gistamin)
- Xolinli (Atsitil xolin)
- Aminokislotali (Glitsin va GAMK)
- Polipeptidli (Enkifalin, endorfin, R moddasi. vazointestinal peptid. Lyulibirin)
- Perinlar (ATF, adenozin, ADF
- Gipotalamik neyrogormonlar (Libirinlar va statinlar)
MEDIATORLARNING TA’SIRI - Serotonin –miya stvolida ko’zg’atuvchi va tormozlovchi. Bosh miyada tormozlovchi.
- Noradrenalin gipotalamusda qo’zg’atuvchi, epitalamusda. Tormozlovchi–miyacha Purkinye xujayralarida, retikulyar formatsiya.
- Dofamin–prolaktin, oksitatsin, melnotropgarmon, endorfin sintezini tormozlaydi. Shizofreniyada miqdor yuqori. Parkinsonizmda esa past.
- Gistamin-gipotalamusda. Gipofizda, o’rta miyada, glial xujayralarda N1 retseptor orqali termoregulyatsiya, ovqatlanishda N2 retseptor glial xujayralar aktivligi.
- Atsitil xolin– MNT. Orqa miyada mavjud quzg’atuvchi.
MEDIATORLARNING TA’SIRI - Glitsin va GAMK-tormozlovchi mediator GAMK MNT po’stloq qismida, Glitsin esa orqa miyada.
- Enkifalin va endorfin – opoidli mediator – qamal qiluvchi modda. Og’riqni o’tkazmaydi.- limbik tizmda, oraliq miyada, orqa miyada.
- R-moddasi orqa miya orqa ildizida bo’lib og’riqni o’tkazadi.
- Vazointestenal peptid (VIP)– membrana o’tkazuvchanligini oshiradi, adinilat siklazani aktivlaydi.
- Angiotenzin- organizmni suvga chanqoqligini quzg’aydi MNTga.
- Lyumbirin- jinsiy talabchanlikni ta’minlaydi.
- ATF fa GAMK –birgalikda og’riqni shakllanishini taminlaydi, aktivlaydi, modda almashinuvini oshiradi.
NERV MARKAZLARINING XSUSIYATLARI - Bir tomonlama o’tkazish
- Divergensiya
- Konvergensiya
- Qo’zg’alishni sinaptik saqlash
- Tonusda bo’lishlik
- Plastiklik
- Summatsiya
- Integratsiya
- Dominantlik
- Okklyuziya
NERV TIZIMI FAOLIYATINING SHAKLLANISH BOSQICHLARI - Afferentli sintezlanish
- Xal qilish
- Akseptor natijaning shakllanishi
- Ta’sir etish
- Ta’sirot oqibati
- Qaytar afferentatsiya
- Ta’sirot oqibatini etalon bilan solishtirish.
MNT TORMOZLANISH FIZIOLOGIYASI JOYLASHISHIGA QARAB - Markaziy
- Periferik
RIVOJLANISHIGA QARAB - Birlamchi– maxsus tormozlovchi xujayra ta’sirida (presinaptik va postsinaptik)
- Ikkilamchi- nerv xujayraning o’zida qo’zg’alish oqibatida.
- POSTSINAPTIK TORMOZLANISH
- PRESIPATIK TORMOZLANISH
- PESSIMAL TORMOZLANISH
- RETSIPROK TORMOZLANISH
Qo’zg’alishning o’tish fiziologiyasi 1.To’gri yo’nalish yoy 2.Divergensiya-xalqali tarqalish 3.Konvergensiya-yig’ilish 4.Oklyuziya 5.Neyronli qapqon qayta tormozlanish (rensho) 6. Keskin tarqalish 7. O’tkazishning yopilishi. RETSEPROK TORMOZLANISH E’TIBOTINGIZ UCHUN RAXMAT!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
|
|