Farmokognoziya oxiri p65

OLXA G‘UDDA MEVASI – FRUCTUS ALNI
O‘simlikning nomi.
Kulrang olxa — Alnus incana Moench.,
qora (yopishqoq) olxa — Alnus glutinosa Gaertn., qayindoshlar
— Betulaceae oilasiga kiradi (83-rangli rasm).
Kulrang olxa
bo‘yi 20 m ga yetadigan silliq, kulrang po‘st-
loqli daraxt yoki buta. Bargi tuxumsimon yoki keng elliðssimon,
o‘tkir uchli, o‘tkir, qo‘shaloq arrasimon qirrali, kulrang-yashil
tusli bo‘lib, poyada bandi bilan ketma-ket joylashgan. Gullari
bir jinsli, bir uyli, 3—5 tadan kuchalaga (otalik gullari) yoki
boshoqqa (onalik gullari) to‘plangan. Otalik gul to‘plami uzun,
onalik gul to‘plami esa kalta. Otalik gulida gulqo‘rg‘oni to‘rt
bo‘lakli, otaligi 4 ta, onalik gulida esa gulqo‘rg‘oni bo‘lmaydi.
Onalik tuguni ikki xonali. Mevalari — yassi, bir urug‘li yon-
g‘oqcha bo‘lib, ular tangachalar qo‘ltig‘ida hosil bo‘ladi. Mart-
aprel oylarida gullaydi, mevasi oktabrda yetiladi.
Geografik tarqalishi.
Ukraina, Belorus, Moldova, Boltiq-
bo‘yi davlatlari, Rossiya Yevropa qismining o‘rmon, o‘rmon-
cho‘l hududida, Kavkazda, G‘arbiy Sibir, Ural va Qozog‘is-
tonda uchraydi.

---

304
Qora olxa o‘simligi kulrang olxa o‘sgan yerlarda uchraydi. U
bargining yumaloq, arrasimon qirrali, ustki tomoni to‘q yashil,
tuksiz, pastki tomoni biroz xiraroq, yashil hamda yosh barg-
larining yopishqoq bo‘lishi bilan kulrang olxadan farq qiladi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning g‘udda mevasi kuzda va
qishda yig‘iladi, ochiq havoda yoki quritgichlarda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot umumiy
sterjenga o‘rnashgan qalin hamda keng yelpig‘ichsimon tanga-
chalardan tashkil topgan va yog‘ochlangan g‘udda mevadan ibo-
rat. Tangachalar qo‘ltig‘iga mevasi — yong‘oqchalar joylashgan.
G‘udda mevalar uzunligi 20 mm, diametri 13 mm gacha bo‘lib,
ular tuxumsimon shaklga ega. Mahsulot hidsiz va qora rangli
bo‘lib, burishtiruvchi mazasi bor.